همزیستی یا جایگزینی/تغییر ماهیت کار در عصر هوش مصنوعی

بازار کار جهانی در آستانه تحولی بنیادین است؛ تحولی که این بار نه با بخار یا خطوط مونتاژ، بلکه با الگوریتم‌هایی رخ می‌دهد که قادر به تقلید از فرآیندهای شناختی انسان هستند. هوش مصنوعی فشار بی‌سابقه‌ای بر ساختار مشاغل وارد کرده است، نه تنها با حذف وظایف تکراری، بلکه با تغییر انتظارات کارفرمایان از نیروی انسانی.

غلامحسین محمدی، رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۲۷، ۹۲ میلیون شغل حذف و ۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد خواهد شد و حدود ۴۰ درصد از مهارت‌های فعلی کارگران تا سال ۲۰۳۰ منسوخ می‌شود. این تغییر، نیازمند مهاجرت اجباری استعدادها به حوزه‌هایی است که ماشین‌ها هنوز در آن ناکارآمد هستند.

مشاغلی که می‌توانند به طور کامل در چارچوب داده‌های قابل پیش‌بینی تعریف شوند، بیشترین آسیب را خواهند دید. از جمله این مشاغل می‌توان به حسابداری پایه، ورود داده‌ها، پشتیبانی مشتریان در مرحله اول تماس، تولید محتوای ساده و بخش‌هایی از برنامه‌نویسی و تحلیل حقوقی مقدماتی اشاره کرد.

محمدی تأکید کرده است که کارفرمایان دیگر به دنبال افراد برای انجام یک کار مشخص نیستند، بلکه به دنبال راهکارهایی هستند که با هزینه کمتر و سرعت بالاتر ارائه شود. بر این اساس، از هر ۱۰ کارگر، ۶ نفر تا پیش از سال ۲۰۲۷ نیازمند ارتقای مهارت و آموزش خواهند بود. بنابراین، فارغ‌التحصیلان و نیروی کار فعلی با دو گزینه روبه‌رو هستند: ارتقای مهارت‌ها یا مواجهه با منسوخ شدن شغلی.

با این حال، آینده نه کاملاً تیره و نه روشن است؛ موفقیت در اقتصاد جدید وابسته به همزیستی فعال با هوش مصنوعی است. استفاده هوشمند از این ابزارها، بهره‌وری چندبرابری، تصمیم‌گیری‌های استراتژیک پیچیده‌تر و تقویت خلاقیت و نوآوری را ممکن می‌سازد.

اما زیرساخت‌های آموزشی کشور با چالش‌های جدی مواجه است. محمدی اشاره کرده که حدود ۳۰ درصد جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال ایران تحصیلات متوسطه دوم ندارند و کیفیت آموزش در کشور پایین است؛ ایران در رتبه‌بندی جهانی کیفیت نظام آموزشی، رتبه ۱۳۶ را دارد. این ضعف‌های ساختاری، آموزش مجدد نیروی کار را دشوار می‌کند.

مشاغل آینده در تقاطع مهارت‌های سخت دیجیتال (مانند مهندسی Prompt و مدیریت مدل‌های هوش مصنوعی) و مهارت‌های نرم انسانی (مانند رهبری اخلاقی، همدلی در خدمات پیچیده و حل مسئله‌های چندوجهی) شکل خواهند گرفت. هوش مصنوعی به ما یادآوری می‌کند که ارزشمندترین سرمایه در بازار کار، مهارت‌هایی است که غیرقابل کدنویسی‌اند؛ قابلیت تفکر مستقل، یادگیری مستمر و توانایی رهبری در میان عدم قطعیت‌های ناشی از پیشرفت تکنولوژیک.

*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما