ثبتنام بیش از ۱۰ میلیون نفر در فروش ایرانخودرو/قرعهکشی، نماد شکست تنظیمگری بازار خودرو
عبور شمار متقاضیان مرحله جدید فروش ایرانخودرو از مرز ۱۰ میلیون نفر، بار دیگر شکاف عمیق عرضه و تقاضا در بازار خودرو را برجسته کرد؛ وضعیتی که خودرو را از یک کالای مصرفی به ابزاری برای حفظ ارزش پول و محل توزیع رانت تبدیل کرده است.
با پایان مهلت ثبتنام یازدهمین مرحله فروش محصولات ایرانخودرو در ساعت ۲۴ شب گذشته، آمارها از ثبت درخواست خرید بیش از ۱۰ میلیون نفر حکایت دارد؛ رقمی کمسابقه که بار دیگر نابسامانی مزمن بازار خودرو و ناتوانی سیاستهای تنظیمگری را عیان کرده است.
در این مرحله، متقاضیان طرح عادی، مشمولان طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و همچنین متقاضیان جایگزینی خودروهای فرسوده، بدون الزام به مسدودسازی حساب بانکی امکان ثبتنام داشتند. فرآیندی ساده که از ساعت ۱۴ روز دوشنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۴ آغاز شد و بهطور طبیعی، موجی گسترده از تقاضا را به همراه آورد.
مرور آمار دورههای پیشین نشان میدهد که استقبال میلیونی از طرحهای فروش خودرو، یک اتفاق مقطعی نیست. در هشتمین مرحله فروش ایرانخودرو، بیش از ۶ میلیون نفر برای خرید تنها ۷۳ هزار دستگاه خودرو ثبتنام کردند. در نهمین دوره نیز بیش از ۴ میلیون و ۶۵۶ هزار نفر در قرعهکشی شرکت داشتند و در دهمین مرحله، حدود ۳ میلیون و ۵۴۹ هزار نفر متقاضی خرید سه محصول هایما شدند. اکنون در یازدهمین دوره، این رقم به بیش از ۱۰ میلیون نفر رسیده؛ آن هم در حالی که هنوز تعداد خودروهای قابل عرضه بهطور رسمی اعلام نشده است.
این ارقام بهروشنی نشان میدهد که تقاضا چندین برابر ظرفیت واقعی عرضه است؛ شرایطی که عملاً منطق بازار را مختل کرده و خرید خودرو را به یک رقابت پرریسک و مبتنی بر شانس میان میلیونها نفر بدل کرده است.
در چنین فضایی، قرعهکشی نه بهعنوان ابزار تنظیم بازار، بلکه به سازوکاری شبیه بختآزمایی تبدیل شده است؛ فرآیندی که در آن شانس، تعیینکننده اصلی دسترسی به خودروست و نه نیاز واقعی مصرفکننده. نتیجه این وضعیت، افزایش نارضایتی عمومی، تشدید انتظارات تورمی و گسترش رفتارهای هیجانی در بازار است.
خودرو؛ پناهگاه سرمایههای خرد
واقعیت آن است که بخش قابل توجهی از متقاضیان، نه برای مصرف، بلکه با هدف حفظ ارزش دارایی وارد طرحهای فروش خودرو میشوند. در شرایط تورمی و کاهش مستمر قدرت خرید، خودرو برای بسیاری از خانوارها به داراییای فیزیکی، نقدشونده و نسبتاً امن تبدیل شده است. همین مسئله باعث شده حتی افرادی بدون نیاز واقعی به خودرو نیز شانس خود را در قرعهکشیها امتحان کنند.
از سوی دیگر، فاصله معنادار میان قیمت کارخانه و بازار آزاد، همچنان مهمترین موتور محرک تقاضای میلیونی است. اختلاف قیمتی که در برخی محصولات به چند صد میلیون تومان میرسد، خرید خودرو را به فرصتی کمریسک برای کسب سود بدل کرده و عملاً قرعهکشی را به ابزار توزیع رانت محدود تبدیل کرده است.
حذف الزام مسدودسازی حساب بانکی اگرچه با هدف تسهیل دسترسی متقاضیان انجام شد، اما در عمل و بدون افزایش متناسب عرضه، تنها به رشد بیسابقه تعداد ثبتنامکنندگان و کاهش شانس برنده شدن هر متقاضی انجامید.
سیاستهای تکراری، بحرانهای تکرارشونده
کارشناسان اقتصادی تأکید دارند تا زمانی که افزایش پایدار تولید، شفافیت در اعلام میزان عرضه، اصلاح قیمتگذاری دستوری و کاهش فاصله قیمت کارخانه و بازار آزاد بهصورت جدی اجرا نشود، هر مرحله فروش خودرو با موج میلیونی تقاضا همراه خواهد بود. در چنین شرایطی، خودرو همچنان یک کالای سرمایهای باقی میماند و طرحهای فروش، بهجای تنظیم بازار، به تشدید رقابت ناسالم و توزیع رانت منجر میشوند.
عبور متقاضیان از مرز ۱۰ میلیون نفر در یازدهمین مرحله فروش ایرانخودرو، بار دیگر انتقادات را متوجه عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت کرده است. منتقدان معتقدند تمرکز بر طرحهای مقطعی و تکرارشونده، بدون اصلاح ریشهای ساختار بازار و حذف زمینههای سوداگرانه، نهتنها به تعادل بازار کمک نکرده، بلکه خودرو را بیش از پیش از جایگاه کالای مصرفی خارج کرده است.
تداوم این روند، ضرورت بازنگری جدی در سیاستهای تنظیم بازار خودرو و پاسخگویی شفافتر متولیان این حوزه را بیش از پیش نمایان میکند.
*بازنویسی:تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام