کشور تشنه تصمیم‌های سخت/بحران آب با شعار و نشست حل نمی‌شود

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، ضعف حکمرانی، نبود داده‌های هوشمند، قیمت‌گذاری غیرواقعی آب و ناهماهنگی با بخش کشاورزی را از ریشه‌های اصلی ناترازی منابع آب کشور دانست و تأکید کرد حل بحران آب بدون اصلاح ساختاری این مؤلفه‌ها امکان‌پذیر نیست.

حمیدرضا جانباز، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، در شصت‌وهفتمین گردهمایی مدیران ارشد بخش آب کشور، بر لزوم شکل‌گیری گفت‌وگوی ملی آب با محوریت وزارت نیرو تأکید کرد و گفت: بخش آب نیازمند فضایی مرجع، تخصصی و به‌دور از ملاحظات اداری است تا گفت‌وگوها به گفتمان غالب و در نهایت به اقدام عملی منجر شود.

وی با اشاره به آغاز نشست‌های گفتمانی در حوزه آب، از جمله نخستین نشست با موضوع بارورسازی ابرها، افزود: هدف این است که دانشگاهیان، پژوهشگران، مدیران اجرایی و فعالان اجتماعی بدون محدودیت‌های رایج اداری، دیدگاه‌ها و تجربیات خود را مطرح کنند و این روند به‌صورت مستمر، به‌ویژه در استان‌ها، ادامه یابد.

جانباز از برنامه‌ریزی برای تشکیل «اتاق گفت‌وگوی ملی آب» خبر داد و گفت: در هفته‌های آینده، خروجی مشترکی از دانشگاه‌ها و مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر می‌شود تا دیدگاه‌های کارشناسی به‌صورت مستقیم در اختیار تصمیم‌گیران قرار گیرد.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با اشاره به ریشه‌های ناترازی آب تصریح کرد: سبک مدیریت و تصمیم‌گیری هفت دهه گذشته ما را به وضعیت فعلی رسانده است. با وجود برنامه‌ها و اسناد متعدد، بسیاری از تصمیم‌ها به اقدام مؤثر منتهی نشده و همکاری بین‌بخشی، به‌ویژه در سطح استان‌ها، همچنان ضعیف است.

وی با تأکید بر اهمیت برنامه هفتم پیشرفت گفت: این برنامه برای نخستین‌بار دارای جداول و تکالیف صریح است و دیگر جایی برای تعارف باقی نمی‌گذارد. بازار بهره‌وری آب، طرح تعادل‌بخشی، کنتورهای هوشمند، تحویل حجمی آب و مشارکت بخش خصوصی سال‌هاست مطرح شده اما اجرای کامل آن‌ها همچنان با چالش روبه‌روست.

جانباز، تحویل واقعی حجمی آب در بخش کشاورزی را یکی از گلوگاه‌های اصلی دانست و افزود: در برخی استان‌ها عنوان می‌شود تحویل حجمی انجام می‌شود، اما بهره‌برداران آن را واقعی نمی‌دانند. این مسئله نیازمند هماهنگی جدی‌تر وزارت نیرو و بخش کشاورزی است.

وی همچنین بر اهمیت روایت‌سازی صحیح در حوزه آب تأکید کرد و گفت: روایت درست از اقدامات موفق، مانند مدیریت سیلاب یا پروژه‌های انتقال آب، می‌تواند امیدآفرین باشد و مانع شکل‌گیری تحلیل‌های نادرست در افکار عمومی شود.

معاون وزیر نیرو، تغییر اقلیم را یکی از پایه‌های اصلی ناترازی آب دانست و اظهار کرد: کاهش بارش‌ها واقعیتی است که باید پذیرفته شود. در کنار آن، تحولات اقتصادی و اجتماعی و افزایش مطالبات مردم، شیوه‌های سنتی حکمرانی آب را ناکارآمد کرده است.

جانباز با انتقاد از کم‌توجهی به مدیریت مصرف گفت: تمرکز صرف بر آب شرب کافی نیست؛ مصرف بالا در کشاورزی و صنعت نیز چالش جدی است. حتی در بخش صنعت، اصلاح فناوری‌ها و روش‌های مصرف با تأخیر جدی مواجه بوده است.

وی نبود داده‌های دقیق و هوشمند را بزرگ‌ترین ضعف حکمرانی آب دانست و افزود: بدون داده معتبر، تصمیم‌گیری درست ممکن نیست. اختلاف اعداد در اسناد بالادستی، از جمله سند امنیت غذایی، نمونه‌ای از این ناهماهنگی است.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، واقعی‌سازی قیمت آب را کلید اصلاح الگوی کشت و مدیریت منابع عنوان کرد و گفت: نبود سیگنال قیمتی صحیح باعث می‌شود کشاورز به بهره‌وری و محدودیت منابع توجه نکند و نظام تولید همچنان سنتی باقی بماند.

جانباز با اشاره به صادرات غیرمستقیم آب از طریق محصولات کشاورزی خاطرنشان کرد: طبق آمار رسمی، حدود دو میلیارد مترمکعب آب در قالب صادرات شیر از کشور خارج شده است؛ مسئله‌ای که نشان‌دهنده نبود سازوکار اقتصادی مناسب در بخش آب و کشاورزی است.

وی در پایان تأکید کرد: اصلاح الگوی کشت، واقعی‌سازی قیمت آب، تکمیل سامانه‌های اندازه‌گیری و استفاده از فناوری‌های نوین باید هم‌زمان و هماهنگ اجرا شود. بدون این اصلاحات، ناترازی منابع آب کشور همچنان ادامه خواهد داشت.

*بازنویسی:تحریریه پژواک کارفرما