بحران اعتماد در بازار آنلاین طلا؛ شائبه خالی‌فروشی و بلاتکلیفی مجوزها
با اختلال در پلتفرم‌های آنلاین فروش طلا، اعتراض کاربران، توقف صدور مجوزها و نگرانی صنف طلا و جواهر، پرسش اصلی این است که آیا طلای خریداری‌شده در این سامانه‌ها واقعاً پشتوانه دارد و سرمایه مردم در امان است؟
با رونق گرفتن پلتفرم‌های آنلاین فروش طلا، میلیون‌ها نفر وارد بازاری شدند که قرار بود پس‌انداز خردشان را به سرمایه‌ای مطمئن تبدیل کند. این پلتفرم‌ها با وعده شفافیت و سهولت کار پا گرفتند، اما تجربه جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل و بسته شدن ناگهانی درگاه‌های پرداخت، چالش‌های جدی این بازار را نشان داد. حالا پرسش مهم کاربران این است: آیا طلایی که روی موبایل می‌خرند، پشتوانه واقعی دارد و در صورت بروز مشکل چه کسی پاسخگو خواهد بود؟
نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا و جواهر، می‌گوید: «۹۰ درصد از پلتفرم‌ها تعهدات خود را انجام داده‌اند، اما چرا صد درصد طلا تحویل داده نشده و بخشی هنوز باقی مانده است؟ این همان جایی است که شائبه خالی‌فروشی مطرح می‌شود.»
کامبیز نوروزی، حقوقدان، نیز هشدار می‌دهد: «هیچ دلیلی وجود ندارد که پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا را از امکان سوءاستفاده و کلاهبرداری مستثنی بدانیم. حتی کسری کوچک در پشتوانه طلا می‌تواند رقم بزرگی در بازار ایجاد کند.»
پلتفرم‌های آنلاین طلا؛ وعده و واقعیت
پلتفرم‌های خرید و فروش طلا طی چهار سال اخیر با شعار «سرمایه‌گذاری آسان» فعال شدند. ایده ساده بود: با چند کلیک، کاربران می‌توانستند حتی کسری از یک گرم طلا خریداری و در حساب دیجیتالی خود ذخیره کنند.
روند مجوزدهی نیز ابتدا آسان بود؛ کافی بود پلتفرم پروانه طلافروشی داشته یا با یک واحد طلا قرارداد رسمی ببندد. اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی مجوز می‌داد و بانک‌ها درگاه پرداخت در اختیارشان قرار می‌دادند.
اما از بهمن سال گذشته صدور مجوزهای تازه متوقف شد و بانک مرکزی تصمیم گرفت اختیار این حوزه را در دست گیرد. هیأت مقررات‌زدایی نیز اعلام کرد که باید ضوابط تازه‌ای تدوین شود تا پشتوانه فیزیکی طلا و امنیت زیرساخت‌ها تضمین شود.
بحران جنگ ۱۲ روزه و نقدشوندگی پایین
اصل بحران زمانی آغاز شد که در جریان جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، درگاه‌های مالی پلتفرم‌ها دچار اختلال شد. برداشت‌ها و پرداخت‌ها متوقف شد و نگرانی کاربران افزایش یافت.
یکی از فعالان بازار می‌گوید: «طلای مشتری یا نزد خودمان بود یا در بانک کارگشایی ذخیره شده بود. برخی پلتفرم‌ها چون ذخیره کافی نداشتند، محدودیت گذاشتند و بهانه آوردند که بانک مرکزی حساب‌ها را بسته است؛ در حالی که درگاه‌ها فقط متوقف شده بودند.»
یکی از کاربران تجربه خود را این‌گونه بیان کرد: «می‌خواستم ۵۰ میلیون تومان طلایم را نقد کنم، سه روز سایت بسته بود و بعد با یک هفته تأخیر پولم واریز شد. این یعنی ریسک بزرگ برای خریداران.»
نزاع بر سر صدور مجوز و نظارت
رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، از توقف صدور مجوز از اول بهمن ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: «بانک مرکزی محکم ایستاده که مجوز پلتفرم‌های آنلاین فروش طلا را خودش صادر کند. بررسی آیین‌نامه ضوابط معاملات آنلاین طلا نیز متوقف شده است.»
وی افزود: «پلتفرم‌ها سامانه آماده‌ای برای نظارت و اطمینان از تعهدات دارند، اما متأسفانه روند همکاری با نهادهای ناظر متوقف شده و بلاتکلیفی ادامه دارد.»
نگاه اتحادیه طلا؛ نظارت تخصصی و تهدید به تولید
نادر بذرافشان تأکید کرد: «نظارت فنی بر پلتفرم‌های آنلاین طلا اساساً در حوزه اختیارات اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی نیست. ما می‌توانیم بر اصالت طلاهای آب‌شده ذخیره‌شده در بانک‌ها نظارت کنیم.»
وی افزود: «فروش آنلاین طلای آب‌شده باعث کاهش ۱۰ تا ۲۵ درصدی تولید مصنوعات طلا شده و این تهدید بزرگی برای صنعت ماست. اتحادیه آمادگی دارد با بازرس‌های تخصصی بر اصالت طلا نظارت کند، اما هیچ نهادی برای همکاری سراغ ما نیامده است.»
بانک کارگشایی؛ پشتوانه یا ابهام؟
طلای پلتفرم‌ها در بانک کارگشایی ذخیره می‌شود و سامانه‌ای طراحی شده تا در صورت کسری، هشدار داده و فروش متوقف شود. با این حال، مشخص نیست ذخایر چه میزان واقعی هستند و چه نظارتی بر اصالت آب‌شده‌ها اعمال می‌شود.
خطر اقتصادی و توصیه حقوقی
کامبیز نوروزی، حقوقدان، درباره ریسک پلتفرم‌ها گفت: «در اقتصاد پرچالش ایران، هیچ تضمینی برای جلوگیری از سوءاستفاده وجود ندارد. حتی کسری کوچک در پشتوانه طلای پلتفرم می‌تواند زیان بزرگی ایجاد کند.»
او توصیه کرد: «برای امنیت بیشتر، مردم بهتر است به خرید فیزیکی طلا و نگهداری در صندوق‌های امانات بانکی روی آورند.»
پایان نامعلوم یک مسیر طلایی
پلتفرم‌های آنلاین طلا می‌توانند دسترسی عمومی را افزایش دهند و شفافیت به بازار بیاورند، اما نبود نظارت کافی، تجربه‌های منفی کاربران و مقاومت صنفی آینده آنها را مبهم کرده است.
پرسش‌های کلیدی همچنان باقی است: آیا طلایی که مردم آنلاین می‌خرند، واقعی است؟ در مواقع بحران دسترسی به آن چگونه خواهد بود؟ و ضمانت حقوقی سرمایه‌های مردم در پلتفرم‌ها چیست؟
تا روشن شدن این ابهامات، بهترین توصیه به سرمایه‌گذاران طلا این است که طلای فیزیکی خریداری و نگهداری کنند.
* بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام