خلأ نهادی در حکمرانی آب و انرژی؛ لزوم ایجاد سازمان مدیریت مصرف

بنفشه زهرایی، مدیر مؤسسه آب دانشگاه تهران، در نشست خبری روز گذشته با تأکید بر ضرورت ایجاد سازمانی مستقل برای مدیریت مصرف آب و انرژی، اظهار کرد: وزارت نیرو مسئول تأمین آب و برق است، اما در حوزه مدیریت مصرف، متولی مشخصی وجود ندارد و همین خلأ نهادی، حکمرانی انرژی را با چالش جدی مواجه کرده است.

به گزارش ایرنا، او با اشاره به ناکامی اغلب طرح‌های مدیریت مصرف در سال‌های گذشته، خاطرنشان کرد: زمانی می‌توان به موفقیت این طرح‌ها امید داشت که نهادی مستقل، قدرتمند و پاسخگو مسئولیت هدایت و نظارت بر مصرف را به عهده گیرد. به گفته زهرایی، ایران در اقلیمی خشک قرار دارد و با وجود محدودیت شدید منابع آب تجدیدپذیر، نیمی از جمعیت کشور در مناطق خشک و نیمه‌خشک ساکن شده‌اند.

وی با هشدار درباره کاهش سرانه آب تجدیدپذیر در کشور، توضیح داد: فلات مرکزی ایران که استان‌هایی مانند تهران، البرز، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان و بخش‌هایی از گلستان را در بر می‌گیرد، به‌طور متوسط فقط ۶۰۰ مترمکعب آب تجدیدپذیر به ازای هر نفر در سال دارد؛ در حالی که آستانه تنش آبی ۱۰۰۰ مترمکعب است.

زهرایی افزود: کاهش بارندگی ۴۰ تا ۵۰ درصدی در سال جاری نسبت به میانگین بلندمدت، ادامه خشکسالی در تهران برای پنجمین سال متوالی و عدم تغییر رفتار مصرفی مردم، نشانه‌هایی از عدم انطباق سبک زندگی با واقعیت منابع موجود است.

او انتقاداتی نیز به سیاست‌گذاری‌های توسعه‌ای کشور وارد کرد و گفت: جانمایی نامناسب طرح‌های بزرگی مانند مسکن ملی در کنار شهرهای کم‌آب، نه‌تنها مشکلی را حل نکرده، بلکه وضعیت آبی این مناطق را بحرانی‌تر کرده است. وی حتی به مشکل آب شرب در استان‌های شمالی کشور مانند گیلان و مازندران به دلیل رشد بی‌رویه ویلاسازی اشاره کرد.

مدیر مؤسسه آب دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه راه‌حل بحران آبی تهران در کشاورزی نیست، گفت: منابع تأمین آب تهران از منابع کشاورزی جداست و حتی با توقف کامل کشاورزی نیز مشکل آبی این کلان‌شهر حل نخواهد شد. او همچنین از پروژه انتقال آب از طالقان به تهران به عنوان یک گام مثبت یاد کرد، اما آن را کافی ندانست و خواستار تمرکز بر اصلاح الگوی مصرف شد.

زهرایی اصلاح قیمت را نیز ابزار ناکارآمدی در مدیریت مصرف توصیف کرد و گفت: تجربه چند مرحله افزایش تعرفه در سال‌های اخیر نشان داده که پرمصرف‌ها تحت فشار قرار نگرفته‌اند و اقشار کم‌درآمد بیشترین آسیب را دیده‌اند. او تأکید کرد که تغییر نگرش و رفتار مصرفی، از مسیر آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی مستمر به مردم ممکن می‌شود، نه صرفا با ابزار اقتصادی.

در پایان، زهرایی هشدار داد که اگر نظام حکمرانی آب اصلاح نشود، حتی ادغام ساختاری وزارت‌خانه‌ها نیز نمی‌تواند به‌تنهایی چاره‌ساز باشد. به اعتقاد وی، همکاری واقعی میان نهادها و ارتقاء آگاهی عمومی در کنار ایجاد یک سازمان تخصصی برای مدیریت مصرف، کلید عبور از بحران آب در کشور خواهد بود.