زمستان بدون گاز؛ تکرار بحران انرژی در صنایع و هشدار فعالان اقتصادی

با سرد شدن هوا، دغدغه تأمین انرژی در صنایع کشور دوباره پررنگ شده است. تجربه سال گذشته از قطعی‌های مکرر گاز که به تعطیلی خطوط تولید و زیان‌های گسترده انجامید، هنوز از ذهن فعالان صنعتی پاک نشده و امسال نیز نشانه‌هایی از بازگشت همان بحران دیده می‌شود.

در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در تبریز، محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که با وجود کاهش نسبی ناترازی انرژی در دو ماه اخیر، از دی‌ماه کمبود گاز بار دیگر به سراغ صنایع کشور خواهد آمد.

صنایع بزرگ کشور از جمله فولاد، سیمان، کاشی و پتروشیمی، روزانه حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کنند. هرگونه محدودیت در این میزان، به معنای توقف بخشی از زنجیره تولید است؛ مسئله‌ای که شرکت‌ها را ناگزیر به استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند مازوت و گازوئیل می‌سازد—سوخت‌هایی پرهزینه و آلاینده.

به گفته آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، سال گذشته صنایع کشور به‌طور میانگین ۶۵ روز با قطعی گاز مواجه بودند و خسارت ناشی از این وضعیت به حدود ۲ میلیارد دلار برآورد شد. او هشدار داد که امسال نیز پیش‌بینی می‌شود محدودیت‌ها بین ۶۰ تا ۷۰ روز ادامه یابد و بدون اتخاذ سیاست‌های حمایتی، زیان‌ها تکرار خواهند شد.

زیان‌دهی صنایع کلیدی

ناترازی انرژی، بیش از همه صنایع مادر را تحت فشار گذاشته است. صنعت فولاد که بیش از ۸۰ درصد تولید خود را وابسته به گاز طبیعی می‌داند، در هر دوره محدودیت انرژی بین ۳ تا ۵ میلیارد دلار از ظرفیت تولیدی خود را از دست می‌دهد.

در بخش سیمان نیز تنها ۲۵ درصد گاز مورد نیاز تأمین می‌شود و کارخانه‌ها ناچار به سوزاندن مازوت شده‌اند؛ اقدامی که هزینه تولید را تقریباً دو برابر کرده و تولید سالانه را از ۷۶ میلیون تن به ۷۲ میلیون تن کاهش داده است.

فعالان صنعت هشدار می‌دهند که تداوم این شرایط، نه‌تنها بازار داخلی را متلاطم می‌کند بلکه صادرات غیرنفتی کشور را نیز به‌شدت تهدید خواهد کرد.

چالش سیاست‌گذاری و نیاز به راه‌حل پایدار

اگرچه دولت وعده داده با مدیریت مصرف، نوسازی شبکه فرسوده گاز و اولویت‌دهی به بخش تولید مانع تکرار بحران شود، اما کارشناسان معتقدند حل ریشه‌ای مسئله تنها با برنامه‌های کوتاه‌مدت و مقطعی ممکن نیست.

ناترازی انرژی نتیجه سال‌ها عدم‌سرمایه‌گذاری، فرسودگی زیرساخت‌ها، و قیمت‌گذاری غیرواقعی است. عبور از این وضعیت مستلزم تصمیم‌گیری سریع، هماهنگی میان دستگاه‌ها و تعامل واقعی دولت و بخش خصوصی است.

از نگاه تحلیل‌گران، سهمیه‌بندی یا قطع دوره‌ای گاز صنایع، مسکّنی موقتی برای بحرانی مزمن است. راهکار پایدار، نوسازی شبکه انتقال و توزیع، توسعه میادین جدید گازی، به‌کارگیری فناوری‌های بهینه‌سازی مصرف و کاهش تلفات انرژی در همه بخش‌هاست. تحقق این اهداف، به سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و ثبات در سیاست‌های اقتصادی نیاز دارد.

نقش بخش خصوصی در عبور از بحران

فعالان اقتصادی از دولت خواسته‌اند که با شفاف‌سازی در تخصیص انرژی، اطلاع‌رسانی به‌موقع درباره محدودیت‌ها و مشارکت تشکل‌های صنعتی در تصمیم‌سازی، مسیر همکاری واقعی را باز کند.

تجربه سال‌های اخیر نشان داده هرجا تعامل سازنده میان دولت و بخش خصوصی شکل گرفته، تصمیمات اجرایی‌تر و نتایج پایدارتری حاصل شده است.

جمع‌بندی

عبور از بحران انرژی، نیازمند عزم ملی، برنامه‌ریزی جامع و نگاه توسعه‌محور است. اگر این مسیر امروز با تدبیر آغاز نشود، فردا هزینه‌های آن بر دوش تولید، اشتغال و صادرات خواهد نشست.

پایداری، پیش‌بینی‌پذیری و مشارکت همه‌جانبه سه کلید عبور از این زمستان سخت‌اند—زمستانی که بی‌برنامگی در آن می‌تواند سرمایی عمیق بر پیکر صنعت کشور بنشاند.

*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما