سهمیه بنزین روی کارت بانکی/ آیا زیرساخت‌ها آماده هستند؟
طرح آزمایشی سوخت‌گیری با QR و حذف کارت سوخت در چند جایگاه آغاز شده، اما کارشناسان هشدار می‌دهند مشکلاتی مثل اختلال اینترنت، ازدحام پمپ‌بنزین‌ها و ابهام در سرنوشت سهمیه‌ها در این طرح به‌درستی دیده نشده است.
در راستای اجرای قانون بودجه ۱۴۰۴، طرح تازه‌ای برای حذف کارت سوخت جایگاه‌ها و جایگزینی آن با سامانه اسکن QR آغاز شده است. در این طرح، افراد با اسکن کد موجود در جایگاه و وارد کردن شماره موبایل، رمز یک‌بارمصرف سوخت‌گیری دریافت می‌کنند. اما به گفته کارشناسان، این مدل آزمایشی بدون توجه کافی به مشکلات زیرساختی و رفتاری مردم اجرا شده است.
طرح سوخت‌گیری بدون کارت سوخت فعلاً در تعداد محدودی از پمپ‌بنزین‌ها فعال است و در هر بار استفاده، تنها امکان دریافت ۳۰ لیتر بنزین آزاد وجود دارد. اولین فاز این طرح نیز خردادماه در جایگاهی در منطقه مشیریه تهران اجرا شد؛ اقدامی که در چارچوب اجرای جزء ۲ بند «ت» تبصره ۳ قانون بودجه و با هدف مقابله با قاچاق سوخت مطرح شده است.
در مدل نهایی موردنظر دولت، قرار است سهمیه بنزین از کارت سوخت به کارت بانکی افراد منتقل شود تا هویت مصرف‌کننده مشخص باشد و زمینه برای حذف کارت‌های آزاد جایگاه‌ها فراهم شود. با این حال، آغاز این مدل جدید پرسش‌های مهمی را درباره میزان آمادگی زیرساخت‌ها ایجاد کرده است.
چالش اصلی: اینترنت ناپایدار
یکی از مهم‌ترین ابهامات، وابستگی کامل طرح به اینترنت و گوشی هوشمند است. تجربه اختلال‌های مکرر اینترنت، ضعف آنتن‌دهی و محدودیت دسترسی در بسیاری از مناطق کشور، نشان می‌دهد که اجرای یک سامانه کاملاً برخط می‌تواند پمپ‌بنزین‌ها را با صف‌های طولانی و اختلال گسترده مواجه کند.
اگرچه مسئولان اعلام کرده‌اند که در نبود اینترنت می‌توان از پیامک یا سامانه غیربرخط جایگاه‌ها استفاده کرد، اما در نسخه آزمایشی فعلی این قابلیت دیده نمی‌شود و فرآیند کاملاً آنلاین است.
احتمال افزایش صف‌ها
در مدل فعلی کارت سوخت، سوخت‌گیری طی چند دقیقه انجام می‌شود. اما در روش مبتنی بر QR، مراحل بیشتری باید طی شود؛ از اسکن کد و ارتباط با سامانه پرداخت، تا دریافت رمز و فعال‌سازی نازل. هر کندی در اینترنت، سامانه پرداخت یا پیامک می‌تواند زمان ایستادن خودروها را چند برابر کند و ازدحام موجود در برخی جایگاه‌ها را تشدید کند.
ابهام درباره سهمیه‌ها و کارت آزاد
هرچند قرار نیست سهمیه ۶۰ یا ۱۰۰ لیتری حذف شود و صرفاً محل ذخیره آن تغییر می‌کند، اما سرنوشت سوخت‌گیری بیش از ۱۶۰ لیتر و به‌ویژه کارت‌های آزاد جایگاه‌ها همچنان نامشخص است. برخی گمانه‌ها حاکی از احتمال تغییر قیمت بنزین آزاد برای کنترل مصرف است. فرهاد شهرکی، نایب‌رئیس اول کمیسیون انرژی مجلس، نیز گفته است زمزمه‌هایی درباره تغییر قیمت کارت آزاد شنیده می‌شود، اما هنوز چیزی به مجلس اعلام نشده است.
جمع‌بندی
با وجود هدف‌گذاری دولت برای مقابله با قاچاق و شفاف‌سازی مصرف، اجرای طرح بدون ارزیابی دقیق زیرساخت‌ها، خطر بروز اختلال، نارضایتی عمومی و حتی توقف طرح را در پی دارد. پرسش اصلی این است که آیا پیش از اجرای سراسری، موانعی مانند کیفیت اینترنت، میزان شلوغی جایگاه‌ها و رفتار مصرف‌کنندگان به‌درستی بررسی شده است یا نه.
*بازنویسی:تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام