قیمت نان در بلاتکلیفی؛ پیشنهاد اضافه شدن نان به کالابرگ الکترونیکی

نان به‌عنوان اصلی‌ترین قوت مردم ایران، سالانه بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه دریافت می‌کند. با این حال، هم نانوایان و هم مصرف‌کنندگان از شرایط موجود ناراضی‌اند؛ نانوایان از کاهش سهمیه آرد و عدم پرداخت کمک‌هزینه‌ها گلایه دارند و مردم از کیفیت پایین نان و تخلفات در بازار. همین شرایط باعث شده بحث اضافه شدن نان به کالابرگ الکترونیکی جدی‌تر از گذشته مطرح شود.

نان؛ قوت غالب و دغدغه همیشگی

بیش از ۴۰ درصد کالری روزانه ایرانیان از طریق نان تأمین می‌شود. پخت نان سنتی همچون سنگک، بربری، تافتون و لواش در کنار نان‌های صنعتی، بخش اصلی بازار مصرف را تشکیل می‌دهد. نان‌های سنتی با آرد یارانه‌ای یا آزاد پخت می‌شوند و نان‌های صنعتی بدون یارانه به فروش می‌رسند.

اما گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد برخی نانوایان با سوءاستفاده از آرد یارانه‌ای، نان را با نرخ آزاد در فروشگاه‌ها عرضه می‌کنند؛ موضوعی که به نارضایتی مصرف‌کنندگان دامن زده است.

دولت و تعهدات عمل‌نشده

از سال ۱۴۰۱، دولت وعده داد که نانوایان با نرخ دولتی نان را عرضه کنند و در مقابل، «کمک‌هزینه جبرانی» روزانه به حسابشان واریز شود. اما رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران اعلام کرده که از خردادماه تاکنون این کمک‌هزینه پرداخت نشده و بسیاری از نانوایان با بحران نقدینگی روبه‌رو شده‌اند.

علاوه بر این، سهمیه آرد برخی نانوایی‌ها کاهش یافته و در مواردی پخت روزانه آنها به یک یا دو کیسه محدود شده است.

هزینه‌های بالا، درآمد ناچیز

به گفته فعالان صنف نانوایی، هزینه‌های جاری شامل اجاره، انرژی و دستمزد کارگران با قیمت دستوری نان همخوانی ندارد. برای نمونه، درآمد روزانه یک نانوایی بربری حدود ۴.۷ میلیون تومان است که ۴.۵ میلیون تومان آن صرف پرداخت حقوق کارگران می‌شود و سهم نانوا تنها ۲۰۰ هزار تومان خواهد بود؛ مبلغی که حتی هزینه آب و برق و اجاره را پوشش نمی‌دهد.

چند نرخی بودن آرد؛ منبع رانت و فساد

آرد با نرخ‌های مختلف از ۶۵۰ تومان تا بیش از ۲۰ هزار تومان عرضه می‌شود؛ در حالی که دولت گندم را با قیمت ۲۰,۵۰۰ تومان خریداری می‌کند. این چندنرخی بودن، زمینه ایجاد رانت و قاچاق آرد را فراهم کرده و به گفته کارشناسان باید اصلاح شود.

نان در کالابرگ الکترونیکی؟

فعالان صنف نانوایی معتقدند بهترین راه برای پایان دادن به وضعیت موجود، اختصاص یارانه نان از طریق کالابرگ الکترونیکی است. در حال حاضر ۱۱ قلم کالای اساسی همچون گوشت، برنج، لبنیات و روغن در طرح کالابرگ قرار دارند. پیشنهاد شده است که نان – چه سنتی و چه صنعتی – به این فهرست اضافه شود.

به این ترتیب، یارانه به شکل غیرنقدی مستقیماً به مصرف‌کننده تعلق می‌گیرد و هر نانوا می‌تواند آرد موردنیازش را با نرخ آزاد و متناسب با مشتریان تهیه کند. این سازوکار علاوه بر کاهش تخلفات، رقابت نانوایان برای بهبود کیفیت را افزایش خواهد داد.

بهبود کیفیت؛ مطالبه فراموش‌شده

بسیاری از مصرف‌کنندگان معتقدند نان‌های سنتی خیلی زود بیات می‌شوند و کیفیت مطلوبی ندارند. نانوایان علت را به کیفیت گندم، نوع آرد یا روش پخت نسبت می‌دهند. برخی از نانوایی‌ها با استفاده از بهبوددهنده‌ها توانسته‌اند کیفیت را ارتقا دهند، اما به دلیل محدودیت سهمیه آرد موفق به پاسخگویی به تقاضا نشده‌اند.

اجرای کالابرگ می‌تواند زمینه رقابت سالم برای تولید نان باکیفیت‌تر را فراهم کند.

جمع‌بندی؛ اصلاح یا ادامه بحران؟

اکنون بیش از ۹۲ هزار نانوایی سنتی با آرد یارانه‌ای در کشور فعال هستند. اما اگر دولت نتواند سیاست‌های حمایتی خود را به‌درستی اجرا کند، نارضایتی نانوایان و مصرف‌کنندگان ادامه خواهد یافت. کارشناسان معتقدند با مدیریت صحیح یارانه‌ها و اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی، هم کیفیت نان ارتقا می‌یابد و هم جلوی قاچاق و تخلفات گرفته می‌شود.

*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما