بحران نیروی انسانی در بیمارستان‌ها؛ فرسودگی و مهاجرت پرستاران
ایران با کمبود شدید پرستار مواجه است؛ هر پرستار در بخش اورژانس بین ۲۰ تا ۳۰ بیمار را هم‌زمان تحت پوشش دارد، فشار کاری بالا و فرسودگی شغلی باعث افزایش خطر اشتباهات درمانی شده و جان بیماران را تهدید می‌کند. در حالی که استاندارد جهانی ۴ تا ۶ بیمار به ازای هر پرستار است، حدود نیمی از پرستاران ایرانی تمایل به ترک خدمت یا مهاجرت دارند.
نظام سلامت ایران با بحران کمبود پرستار روبه‌روست؛ بحرانی که هم پرستاران را تحت فشار شدید کاری قرار داده و هم کیفیت خدمات درمانی و امنیت بیماران را به شدت تهدید می‌کند. در شرایطی که استاندارد جهانی برای هر پرستار چهار تا شش بیمار است، در ایران هر پرستار در بخش اورژانس و مراقبت‌های ویژه ۲۰ تا ۳۰ بیمار را به‌طور هم‌زمان تحت پوشش دارد و گاهی مجبور است وظایف سه نفر را به تنهایی انجام دهد.
شکاف عمیق بین نیاز و نیروی انسانی
بر اساس آمارهای رسمی، ایران تنها ۱.۶ پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت دارد، یعنی تقریبا نصف استاندارد جهانی که بین ۳ تا ۴ پرستار است. این کمبود، نه تنها فشار کاری پرستاران را افزایش داده، بلکه زمینه فرسودگی جسمی و روانی آن‌ها را فراهم کرده و موجب افزایش اشتباهات درمانی و کاهش کیفیت خدمات شده است. در بسیاری از بیمارستان‌ها، پرستاران حتی تا ۱۸ ساعت در هر شیفت کار می‌کنند و از استراحت واقعی خبری نیست. سحر احمدی، پرستار بخش مراقبت‌های ویژه با ۱۲ سال سابقه، می‌گوید:
"ما عملاً از جان خودمان مایه می‌گذاریم. شیفت‌های طولانی و کار با حداقل نیرو باعث شده حتی حقوقی که دریافت می‌کنیم، هزینه‌های زندگی را پوشش ندهد. بسیاری از همکارانم یا مهاجرت کرده‌اند یا در فکر رفتن‌اند."
فشار کاری بالا، فرسودگی و مهاجرت
تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۵۰ درصد پرستاران ایران علائم فرسودگی شغلی دارند و حدود ۲۵ درصد آن‌ها تمایل به مهاجرت پیدا کرده‌اند. مقصد اصلی این نیروها کشورهای حاشیه خلیج فارس، آلمان، کانادا و استرالیا هستند، جایی که پرستاران ایرانی با درآمدی تا پنج برابر بیشتر و محیط کاری استاندارد و محترمانه فعالیت می‌کنند. فاطمه اسدی، فعال صنفی پرستاران، می‌گوید:
"نگاه مسئولان به پرستار هنوز ابزاری است. در دوران کرونا از ما به عنوان قهرمان یاد می‌شد، اما بعد از فروکش بحران، همه چیز فراموش شد. وقتی یک پرستار باید کار سه نفر را انجام دهد، کیفیت خدمات کاهش می‌یابد و سلامت بیماران به خطر می‌افتد."
بحران مدیریتی، نه فقط کمبود نیرو
کمبود پرستار تنها مشکل نیست؛ بحران مدیریتی و سیاست‌گذاری کوتاه‌مدت نیز وضعیت را وخیم‌تر کرده است. اسدی می‌افزاید:
"وقتی سیاست‌گذاری در حوزه سلامت واکنشی و کوتاه‌مدت باشد، هیچ مشکل ساختاری حل نمی‌شود. ما از توسعه زیرساخت‌های درمانی حرف می‌زنیم، اما مهم‌ترین رکن آن یعنی نیروی انسانی، در حال فرار است."
در بسیاری از بیمارستان‌ها حتی پرستاران شرکتی مطالبات معوقه دارند و هیچ اقدام جدی از سوی وزارت بهداشت برای جذب نیرو و افزایش حقوق انجام نمی‌شود. وعده‌های استخدام و افزایش مزایا تاکنون عملیاتی نشده است.
تبعات کمبود پرستار برای سلامت عمومی
کمبود پرستار اثر مستقیم بر سلامت جامعه دارد: طول مدت بستری بیماران افزایش می‌یابد، خطاهای درمانی بیشتر می‌شود و رضایت بیماران کاهش می‌یابد. در شهرستان‌ها و مناطق محروم، اوضاع بحرانی‌تر است؛ بسیاری از مراکز درمانی با حداقل نیرو اداره می‌شوند و یک پرستار در بخش شبانه ممکن است ده‌ها بیمار را بدون کمک‌پرستار و تجهیزات کافی مدیریت کند. در چنین شرایطی حتی یک اشتباه کوچک می‌تواند به بهای جان بیماران تمام شود.
مطالعات داخلی همچنین نشان می‌دهد که میزان افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب در میان پرستاران ایرانی بیش از دو برابر میانگین سایر مشاغل است و فشار مضاعف کاری سلامت جسمی و روانی آن‌ها را به شدت تهدید می‌کند.
جمع‌بندی
بحران کمبود پرستار در ایران، ترکیبی از فشار کاری، فرسودگی، بی‌انگیزگی، سیاست‌گذاری کوتاه‌مدت و عدم پاسخگویی مسئولان است. اگر اقدامات فوری برای جذب نیرو، بهبود شرایط کاری و احترام به جایگاه پرستاران صورت نگیرد، آینده نظام سلامت و امنیت بیماران به خطر خواهد افتاد. پرستاران، ستون فقرات نظام درمانی کشور، نیازمند توجه جدی، حمایت و ارتقای جایگاه شغلی هستند تا هم خود بتوانند به سلامت جامعه خدمت کنند و هم امنیت بیماران تضمین شود.
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام