خطای دید در سیاست‌گذاری یارانه‌ای/مبنای مبهم حذف یارانه با درآمد ۳۰ میلیون تومانی!

اظهار وزیر تعاون مبنی بر اینکه خانوار تهرانی با درآمد ۳۰ میلیون تومان جزو سه دهک بالا محسوب می‌شود، واکنش‌های کارشناسی گسترده‌ای را در پی داشته است. بررسی داده‌های رسمی مرکز آمار و بانک مرکزی نشان می‌دهد این رقم نه شاخص رفاه بلکه مرز «دوام مالی» در پایتخت است؛ عددی که اگر مبنای حذف یارانه قرار گیرد، ده‌ها هزار خانوار واقعیِ نیازمند را از چرخه حمایت خارج می‌کند.

روز سه شنبه احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نشست علنی مجلس از معیار تازه‌ای برای شناسایی سه دهک بالای درآمدی و حذف یارانه نقدی آن‌ها خبر داد و گفت: «هر کس در تهران مالک خانه باشد و کل خانواده‌اش ۳۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد، جزو سه دهک بالا محسوب می‌شود.»

این اظهارنظر، پرسشی جدی را مطرح می‌کند: مبنای تعیین عدد ۳۰ میلیون تومان برای تشخیص دهک‌های مرفه چیست؟

بررسی داده‌های رسمی مرکز آمار، بانک مرکزی و کمیته مزد نشان می‌دهد چنین رقمی نه نشانه رفاه، بلکه صرفاً آستانه دوام مالی خانوار تهرانی است.

بر اساس گزارش‌های رسمی، متوسط هزینه ماهانه یک خانوار سه‌نفره در تهران در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ بین ۳۶ تا ۴۰ میلیون تومان بوده است. این یعنی حتی با درآمد ۳۰ میلیون تومانی و مالکیت خانه، خانوار تهرانی نه در گروه مرفه بلکه در طبقه متوسطِ با مزیت دارایی قرار می‌گیرد؛ گروهی که صرفاً به لطف داشتن ملک از هزینه اجاره معاف است، اما همچنان زیر فشار تورم و هزینه‌های روزمره زندگی می‌کند.

بانک مرکزی سهم مسکن در بودجه خانوارهای تهرانی را ۴۴.۷ درصد اعلام کرده است؛ به‌عبارتی نیمی از درآمد خانوار صرف تأمین یا نگهداری مسکن می‌شود. حتی خانوار مالک نیز با هزینه‌هایی نظیر شارژ، مالیات و تعمیرات روبه‌روست که مزیت مالکیت را کاهش می‌دهد.

در چنین شرایطی، درآمد ۳۰ میلیون تومانی تنها پاسخگوی هزینه‌های ضروری است و امکان پس‌انداز یا هزینه برای نیازهای غیراساسی مانند آموزش خصوصی یا تفریح را از بین می‌برد. برآوردها نشان می‌دهد در این سطح درآمدی، خانوار تهرانی در دهک ششم قرار دارد، نه در دهک‌های هشتم یا نهم که شاخص واقعی رفاه محسوب می‌شوند.

کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند تکیه بر عدد خام درآمد بدون در نظر گرفتن هزینه‌های منطقه‌ای، خطای سیاست‌گذاری در نظام یارانه‌ای کشور است. به گفته آن‌ها، سیاست‌گذار با نادیده گرفتن تفاوت هزینه‌های زندگی میان تهران و سایر شهرها، خانوارهایی را از دایره حمایت خارج می‌کند که در واقع در مرز معیشت قرار دارند.

به این ترتیب، تصمیم وزارت کار برای تعیین سقف ۳۰ میلیون تومان به‌عنوان معیار حذف یارانه، فاقد پشتوانه آماری روشن و متناسب با واقعیت اقتصادی پایتخت است. داده‌های رسمی نشان می‌دهد چنین درآمدی در تهران فقط برای «ماندن» کافی است، نه برای «رفاه».