کریدور چابهار–دوغارون به نام ایران به کام افغانستان

مسیر ترانزیتی چابهار–دوغارون یکی از مهم‌ترین محورهای حمل‌ونقل در شرق کشور به شمار می‌رود؛ مسیری که می‌تواند نقش کلیدی در اتصال بندر اقیانوسی چابهار به مرز افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی داشته باشد و فرصت‌های گسترده‌ای برای رشد اقتصادی، توسعه تجارت منطقه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری ایجاد کند.

با این حال، به دلیل چالش‌های جدی در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای و ضعف زیرساخت‌های ریلی، این کریدور همچنان کمتر از ظرفیت‌های بالقوه خود استفاده می‌شود و منافع ترانزیتی آن بیشتر در اختیار افغانستان قرار گرفته است.

اهمیت راهبردی چابهار برای ایران و افغانستان

چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است و از نظر دسترسی به آب‌های آزاد موقعیتی استثنایی دارد. برای افغانستان، کشوری محصور در خشکی، داشتن مسیر مستقل و پایدار به این بندر اهمیت استراتژیک دارد. این مسیر می‌تواند تجارت منطقه‌ای را کوتاه‌تر، ایمن‌تر و کم‌هزینه‌تر کند و به گسترش مبادلات بین افغانستان، ایران و کشورهای آسیای مرکزی بینجامد.

غفلت‌های تاریخی در حمل‌ونقل ترکیبی

به گفته کارشناسان حوزه تجارت، یکی از ریشه‌های اصلی عقب‌ماندگی در کریدور شرق، ضعف و تأخیر طولانی در توسعه حمل‌ونقل ترکیبی است. در حالی‌ که بسیاری از کشورها با تلفیق حمل‌ونقل دریایی، ریلی و جاده‌ای مزیت رقابتی ایجاد کرده‌اند، ایران به دلیل سیاست‌گذاری‌های نامنظم و دیرهنگام، نتوانسته از این فرصت بهره‌برداری کند. نبود زیرساخت‌های مناسب باعث شده تجارت خارجی در شرق کشور به ظرفیت واقعی خود نرسد.

خط ریلی ناکارآمد؛ مسیری که از شرق جدا شد

یکی از اساسی‌ترین مشکلات کریدور چابهار–دوغارون، عدم تکمیل مسیر ریلی مناسب است. در حال حاضر خطوط ریلی شرق کشور از مسیرهایی عبور می‌کنند که ارتباط چندانی با گمرک دوغارون و محورهای اصلی تجارت با افغانستان ندارند. این وضعیت باعث شده به جای بهره‌گیری از ظرفیت‌های عظیم مرزی و تجاری، خطوط موجود بیشتر در خدمت جابه‌جایی مسافر قرار بگیرند و تجارت ریلی عملاً در این کریدور توسعه نیابد. این غفلت موجب شده منطقه آزاد دوغارون از امکان تجارت واگنی و درآمدهای گسترده ناشی از آن بی‌بهره بماند.

ترانزیت جاده‌ای بدون صرفه اقتصادی برای ایران

مشکل دیگر، حمل‌ونقل جاده‌ای در این کریدور است که با هزینه‌های سنگین مواجه است. مسیر چابهار تا دوغارون یکطرفه است و کامیون‌های داخلی تنها در صورتی حاضر به تردد هستند که در هر دو مسیر بار داشته باشند. از طرف دیگر قیمت بالای کامیون در ایران و هزینه‌های بالای نگهداری، باعث شده فعالیت در این مسیر برای رانندگان ایرانی توجیه اقتصادی نداشته باشد.

در مقابل، رانندگان افغانستانی که کامیون را با یک‌دهم قیمت ایران خریداری می‌کنند، بدون مشکل از این مسیر استفاده کرده و بارگیری خود را از چابهار انجام می‌دهند؛ در نتیجه، سود اصلی ترانزیت این مسیر به اقتصاد افغانستان می‌رسد.

پیشنهاد واردات هزار کامیون برای احیای کریدور شرق

راهکار پیشنهادی برای احیای این کریدور، واردات حدود هزار کامیون ۲۰ تا ۲۵ تنی با پلاک دوغارون یا چابهار است تا هزینه حمل‌ونقل کاهش یابد و کامیون‌ها بتوانند آزادانه در کل مسیر شرق تا اینچه‌برون تردد کنند. همچنین استفاده گسترده‌تر از ظرفیت پلاک‌گذاری در مناطق آزاد می‌تواند تا زمان تکمیل خطوط ریلی، بخشی از ضعف موجود را جبران کند.

ضرورت احیای فوری کریدور چابهار–دوغارون

کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، تکمیل زیرساخت‌های ریلی و ایجاد هماهنگی میان مناطق آزاد شرقی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند ظرفیت بالقوه چابهار را فعال کند. تا زمانی که این اقدامات به‌طور جدی دنبال نشود، منافع یکی از راهبردی‌ترین مسیرهای ترانزیتی ایران همچنان نصیب کشورهای همسایه، به‌ویژه افغانستان، خواهد شد.

*بازنویسی:تحریریه پژواک کارفرما