پایان جهانی‌سازی؛ تهدید برای اقتصادهای نفتی، فرصت تاریخی برای بازآفرینی قدرت ایران

پایان جهانی‌سازی و بازآرایی زنجیره‌های ارزش، تهدیدی برای اقتصادهای وابسته اما فرصتی راهبردی برای ایران است تا با تنوع شرکا، شبکه مالی مستقل و تبدیل‌شدن به هاب انرژی، قدرت ملی خود را بازآفرینی کند.

به گزارش تسنیم، بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در دوازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی که با موضوع نظم نوین جهانی؛ بازآفرینی قدرت ایران برگزار شد، گفت: بزرگ ترین خطری که اقتصاد ایران را تهدید می‌کند چیست؟ تهدید این است که ما با عینک گذشته و اقتصاد نفتی بخواهیم به آینده نگاه کنیم. واقعیت تلخی که وجود دارد این است که زیست نفتی ما مدت‌ها است که به پایان رسیده است. اگر در گذشته پول نفت را به بانک‌های اروپایی می‌بردیم و با آن نیازهای خود را برطرف می‌کردیم دیگر چنین نیست. حتی اگر تحریم‌ها وجود نداشته باشد به دلایل مختلف داخلی و اقتصاد جهانی دیگر امکان تکرار تجربیات دهه ۷۰ را نداریم.

وی افزود: دنیا به دنبال ایمن سازی زنجیره انرژی خود و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. در نتیجه بازیگر پرریسک مانند ایران چندان مطلوب کشورها نیست. در نتیجه اگر بخواهیم هم این مسیر به گذشته باز نمی گردد. ما صادرات نفت خود را به سمت شرق آسیا بردیم و به این ترتیب بخشی از نیاز صنعتی و وارداتی ما را تامین می‌شود.

اما آیا این مسیر نیازهای توسعه‌ای را تامین می‌کند؟ در نتیجه ما نیاز به ابتکار جدید داریم. باید از اقتصاد مبتنی بر نفت، به اقتصاد مبتکر چند بعدی برسیم. اگر ارزش حقیقی صادرات نفتی را مقایسه کنید، تقریباً معادل همان دهه ۷۰ است. اگر نقطه اوج را در نظر بگیریم یک سوم شده است. با این حال سبک عملکرد دولت و انتظارات مردم همچنان همان مدل قبلی است. درک این نقطه تاریخی بسیار مهم است. مصداق آن این است که جاده دچار پیچش شده اما این پیچش درک نشده است.

جهانی‌سازی پایان یافته است

نگاهداری تاکید کرد: نتیجه آن است که رشد اقتصاد کاهش و تورم افزایش پیدا کرده است. در کنار آن ناترازی‌ها تشدید شده است. این موارد مربوط به شرایط داخلی است. در بعد جهانی، با تغییر شرایط شاهد پایان جهانی‌سازی بوده‌ایم. در حقیقت جریانات صنعت و تکنولوژی براساس شرایط منطقه‌ای در حال بازآرایی است. اگر تحریم، کنترل شبکه‌های مالی، تعرفه‌های تهاجمی و ... را می‌بینیم همه نشان دهنده چند تکه شدن است. صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرده است که شاهد جهانی‌زدایی هستیم.

از آغاز جنگ اوکراین، شاهد کاهش رشد 5 تا 6 درصدی رشد تجارت در داخل بلوک‌های جهانی بوده‌ایم. به این ترتیب جنگ قدرت و تعرفه تشدید خواهد شد. از سال 2010، آمریکا علیه بیش از 100 کشور از تحریم استفاده کرده است. در حقیقت تحریم از استثنا تبدیل به قاعده شده است.

نظم جدید فرصت بازآفرینی نقش ایران است

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس اظهار کرد: باید این شرایط را درک کنیم که این از هم گسیختگی در حقیقت یک فرصت بازآفرینی برای کشور ایجاد می‌کند. وقتی همه کشورها تلاش می‌کنند ساز و کار موازی برای مقابله با تحریم ایجاد کنند، یک فرصت راهبردی برای ایران ایجاد می‌شود. اگر همین رویکرد فعلی ادامه پیدا کند، کشور تبدیل به جزیره تحریم شده تبدیل خواهد شد. مهم این است که اراده کافی برای بالفعل کردن ظرفیت‌های موجود داشته باشیم.

یکی از ستونهای مهم برای بازآفرینی قدرت انرژی است. باید از صادرکننده خالص به هاب انرژی منطقه تبدیل شویم. در عرصه تجارت می‌توانیم در مسیر کریدورهای شمال جنوب و شرق به غرب در زنجیره ارزش قرار بگیریم. در حوزه غذا و دارو نیز این ظرفیت را داریم که به جای یک واردکننده نگران، تبدیل به انبار تغذیه منطقه تبدیل شویم. در صنعت و فناوری نیز باید به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان به سمت شبکه‌سازی با کشورهایی برویم که به دنبال ایمن سازی شبکه خود هستند.

وی با اشاره به ضرورت ایجاد شبکه مالی مستقل و ایجاد ابزارهای تسویه قابل اتکا گفت: بحث باز آفرینی نقش ایران بسته کاملی است از بازآفرینی قدرت ملی. در این بسته باید تنوع بخشی لازم در شرکا را ایجاد کنیم. باید قواعد بازی از یک بازی منفعل به بسته‌های ابتکاری دو جانبه و چند جانبه پیش ببریم.

خنثی‌سازی تحریم؛ رکنی کلیدی در بازآفرین نقش ایران در نظم نوین جهانی

امین الرعایا رئیس اندیشکده اقتصاد مقاومتی با بیان اینکه همایش اقتصاد مقاومتی دیگر یک رویداد یکساله نیست گفت: مشتری این رویداد بخش‌های دولتی و حاکمیتی هستند. در هر سال تلاش می‌شود از دیدگاههای مختلف در چارچوب همایش استفاده شود. رویکرد هر همایش مسئله محور است و تلاش می‌شود خروجی آن امکان تصمیم‌گیری را برای سیاست‌گذار فراهم کند.

وی افزود: از پژوهش تا تصمیم فاصله است، در نتیجه تلاش می‌کنیم که در خروجی همایش‌ها به جای مقاله طرح سیاستی ارائه شود. امسال مدل موضوعی همایش نظم نوین جهانی است. قدرت برخی نهادهای بین‌المللی کاهش پیدا کرده از سوی دیگر برخی کشورهای مستقل قدرت گرفته‌اند. ضمن اینکه اتحادیه‌های دو جانبه و چند جانبه مانند باریکی گسترش پیدا کردند. در کنار این موارد قطب‌های قدرت مختلفی در حال شکل‌گیری هستند که هر کدام طراحی‌های خود را دارند.

باید نقش کشور در این نظم نوین را مشخص کنیم. اگر یک کشور در دنیا باشد که این موضوع را درک کرده باشد ما هستیم. نفت دیگر یک قدرت کلیدی نیست. امروز مواردی مانند ایجاد زنجیره ارزش منطقه‌ای اهمیت یافته است. برنامه وجود دارد تا از شکل‌گیری نظم مورد نظر جمهوری اسلامی ایران جلوگیری کند.

رئیس اندیشکده اقتصاد مقاومتی ادامه داد: وجه‌های مختلف برنامه‌ریزی در این خصوص باید همزمان در نظر گرفته شود. برای تحریم در نظم نوین باید برنامه داشته باشیم. مهم‌ترین مسیر ما بی‌اثر کردن تحریم است. مذاکره به عنوان یک تاکتیک باید وجود داشته باشد اما با کمک اقدامات راهبردی باید ابتدا به دنبال خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها باشیم.