بازار ارز و طلا در آینه تجربه‌های گذشته؛ هیجان زودگذر یا تغییر پایدار؟
الگوی تکرارشونده بازار ارز و طلا در دو سال اخیر نشان می‌دهد که جهش‌های ناشی از شوک‌های سیاسی عمدتاً مقطعی و حبابی بوده و پس از فروکش هیجانات، نرخ‌ها دوباره به سطح تعادلی بازمی‌گردند؛ موضوعی که به باور تحلیلگران در افزایش اخیر نیز قابل تکرار است.
واکنش هیجانی بازار به تنش‌های سیاسی- در روزهای اخیر، نرخ ارز و طلا در بازار آزاد افزایش یافته است. این رشد قیمتی بیش از آنکه حاصل عوامل بنیادی اقتصادی باشد، محصول فضای روانی ناشی از نگرانی‌های سیاسی و احتمال فعال‌سازی مکانیزم ماشه است. بررسی رفتار بازار در دو سال اخیر نشان می‌دهد که چنین نوساناتی معمولاً مقطعی بوده و پس از فروکش هیجان، قیمت‌ها به سطح تعادلی بازمی‌گردند.
حافظه تاریخی بازار؛ شوک، جهش، تعادل
مطالعه رفتارشناسی بازار طلا و ارز از سال ۱۴۰۰ تاکنون یک الگوی تکراری را آشکار می‌کند: شوک سیاسی منجر به جهش هیجانی قیمت‌ها می‌شود، اما پس از کاهش التهاب، بازار به روند پیشین بازمی‌گردد. نمونه بارز این روند در اواخر سال ۱۴۰۳ رخ داد؛ دلار در واکنش به تنش‌های ژئوپولیتیک از مرز ۱۰۰ هزار تومان عبور کرد، اما در ادامه به کانال ۸۰ هزار تومان بازگشت. در جریان جنگ ۱۲روزه نیز همین الگو تکرار شد.
تقاضای سوداگرانه، نه واقعی
کارشناسان تأکید می‌کنند که افزایش اخیر قیمت‌ها فاقد پشتوانه تقاضای واقعی است. عمده خریدها در این شرایط ناشی از انگیزه‌های سفته‌بازانه و انتظارات تورمی است، در حالی‌که نیازهای واقعی وارداتی یا مسافرتی از طریق بازار رسمی و سامانه‌های بانکی تأمین می‌شود. همین امر نشان می‌دهد که رشد اخیر بیش از آنکه پایدار باشد، یک «حباب قیمتی» است که دیر یا زود تخلیه خواهد شد.
ثبات نسبی در شاخص‌های کلان
برخلاف مقاطع بحرانی مانند سال ۱۳۹۷ که کسری بودجه و رشد نقدینگی افسارگسیخته موجب جهش پایدار قیمت‌ها شد، در شرایط کنونی سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی باعث شده رشد نقدینگی کنترل شود و تورم تاحدی مهار گردد. این ثبات نسبی، احتمال تداوم روند صعودی شدید در بازار ارز و طلا را کاهش می‌دهد.
نقش بانک مرکزی و ذخایر ارزی
یکی از عوامل کلیدی بازدارنده التهاب بازار، توان مداخله‌گری بانک مرکزی است. ذخایر بالای ارزی و ورود بیش از ۱۰۰ تن طلا در سال ۱۴۰۳، پشتوانه محکمی برای مدیریت بازار ایجاد کرده است. بانک مرکزی با عرضه شمش و سکه در حراج‌ها یا مداخله در بازار ارز توانایی مهار تقاضای هیجانی را دارد و تجربه گذشته نشان داده که در شرایط مشابه موفق عمل کرده است.
چه کسانی بازنده نوسانات‌اند؟
بازار ارز و طلا بیشتر تحت‌تأثیر روان‌شناسی جمعی قرار دارد. در چنین شرایطی، سوداگران با ایجاد جو روانی سعی می‌کنند ارز یا طلا را در سقف قیمتی بفروشند، در حالی‌که خریداران هیجانی و افراد کم‌اطلاع، بیشترین زیان را متحمل می‌شوند؛ چرا که در اوج قیمت خرید کرده و هنگام بازگشت نرخ‌ها به تعادل، سرمایه‌شان قفل می‌شود.
چشم‌انداز کوتاه‌مدت؛ بازگشت به تعادل
با در نظر گرفتن همه عوامل – نبود تقاضای واقعی، ثبات نسبی اقتصاد کلان، پشتوانه‌های ارزی و تجربه موفق بانک مرکزی – به نظر می‌رسد افزایش اخیر قیمت‌ها پایدار نبوده و بازار در هفته‌های آینده بار دیگر به سطوح تعادلی خود بازگردد. سرعت این بازگشت البته به شدت اخبار سیاسی و زمان‌بندی مداخله سیاستگذار بستگی دارد، اما جهت کلی حرکت بازار، کاهشی و به سمت تعادل پیشین ارزیابی می‌شود.
توصیه به فعالان بازار
تحلیلگران تأکید دارند که ورود هیجانی به بازار در سقف‌های قیمتی، پرریسک‌ترین تصمیم ممکن است. سرمایه‌گذاران و مردم با پرهیز از خرید احساسی و توجه به داده‌های بنیادی می‌توانند از زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند؛ چرا که تجربه تاریخی بازار ارز و طلا در ایران نشان داده است که پس از هر شوک، تعادل دوباره برقرار می‌شود.
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام