فاصله ۲۵ هزار مگاواتی تولید برق با اهداف توسعه‌ای/ افت ۷۷ درصدی سرمایه‌گذاری صنعت برق ایران
در حالی‌که کشورهای منطقه با اجرای پروژه‌های بزرگ نیروگاهی در حال افزایش ظرفیت تولید برق هستند، ایران با رشد کمتر از ۱.۵ درصدی در دهه گذشته از اهداف توسعه‌ای خود عقب مانده است. شکاف ۲۵ هزار مگاواتی بین توان تولید فعلی و اهداف برنامه هفتم توسعه و کاهش ۷۷ درصدی سرمایه‌گذاری در صنعت برق، به گفته کارشناسان زنگ خطر ناترازی و تهدید رشد صنعتی کشور را به صدا درآورده است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، آرش نجفی، در نشست هیئت نمایندگان اتاق ایران با ارائه گزارشی از وضعیت صنعت برق کشور تأکید کرد: «صنعت برق ایران در آستانه یک بحران ساختاری قرار دارد؛ بحرانی که از یک‌سو ناشی از عقب‌ماندگی ظرفیت تولید و از سوی دیگر، نتیجه سقوط کم‌سابقه سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید، انتقال و توزیع برق است.»
شکاف ۲۵ هزار مگاواتی با اهداف برنامه هفتم توسعه
براساس آمار منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس، حداکثر توان تولید برق کشور در زمان اوج مصرف از حدود ۵۴ هزار مگاوات در سال ۱۳۹۵ به ۶۲ هزار مگاوات در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این در حالی است که برنامه هفتم توسعه، دستیابی به ظرفیت بیش از ۸۷ هزار مگاوات را تا سال ۱۴۰۷ هدف‌گذاری کرده است. به این ترتیب، اکنون بیش از ۲۵ هزار مگاوات فاصله بین توان تولید فعلی و اهداف توسعه‌ای وجود دارد.
کارشناسان هشدار داده‌اند در صورت تداوم روند فعلی و عدم تحقق سرمایه‌گذاری مورد نیاز، کشور در سال‌های آینده با شکاف جدی بین عرضه و تقاضای برق روبه‌رو خواهد شد؛ شکافی که می‌تواند صنایع بزرگ از جمله فولاد، سیمان و پتروشیمی را با محدودیت و کاهش تولید مواجه کند.
افت تاریخی سرمایه‌گذاری در صنعت برق
بر اساس داده‌های ماهنامه بورس، سرمایه‌گذاری سالانه در صنعت برق ایران از سال ۱۳۸۱ تا ۱۴۰۱ روندی نزولی داشته است. حجم سرمایه‌گذاری که در سال ۱۳۸۷ به اوج ۶.۵ میلیارد دلار رسیده بود، در دهه اخیر به کمتر از ۱.۵ میلیارد دلار کاهش یافته است.
سهم بخش تولید از این سرمایه‌گذاری نیز از ۳.۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۷ به کمتر از ۰.۸ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۱ سقوط کرده است. کارشناسان علت اصلی این افت را ناترازی مالی شرکت‌های برق، تعرفه‌های غیرواقعی، بدهی‌های انباشته وزارت نیرو و نبود جذابیت برای سرمایه‌گذاران خصوصی عنوان می‌کنند.
پیامدهای کاهش سرمایه‌گذاری
کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت برق نه تنها توسعه نیروگاه‌های جدید را متوقف کرده، بلکه بهره‌وری نیروگاه‌های موجود را نیز کاهش داده است. فرسودگی تجهیزات و کمبود منابع مالی برای تعمیر و نوسازی موجب شده است رشد مصرف برق در بخش خانگی و صنعتی از ظرفیت تولید پیشی بگیرد.
در نتیجه، پیک مصرف برق در تابستان هر سال رکوردهای جدیدی ثبت می‌کند، در حالی که توان تولید کشور تقریباً ثابت مانده است. برآوردهای رسمی نشان می‌دهد کمبود ۱۰ هزار مگاواتی برق در فصل گرم، صنایع بزرگی مانند فولاد، آلومینیوم و سیمان را ناچار به کاهش یا توقف تولید کرده و زیان‌های چند میلیارد دلاری به اقتصاد کشور وارد می‌کند.
هشدار نسبت به شکاف سرمایه‌ای
مرکز پژوهش‌های مجلس در تحلیلی تأکید کرده است: کشور برای تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه نیازمند رشد سالانه حدود ۵ هزار مگاوات در ظرفیت نیروگاهی است، در حالی که سرمایه‌گذاری فعلی کمتر از یک‌سوم این نیاز را پوشش می‌دهد.
در این گزارش راهکارهایی همچون اصلاح تعرفه برق صنایع بزرگ، پرداخت بدهی‌های دولت به پیمانکاران و استفاده از ظرفیت بازار سرمایه برای جذب سرمایه‌گذاری خصوصی به عنوان اقدام‌های فوری و ضروری پیشنهاد شده است.
آینده مبهم صنعت برق
در حالی‌که کشورهایی مانند ترکیه، قطر و امارات با اجرای پروژه‌های بزرگ نیروگاهی و تجدیدپذیر در حال افزایش ظرفیت خود هستند، ایران با نرخ رشد کمتر از ۱.۵ درصدی در دهه گذشته از برنامه‌های توسعه عقب مانده است.
کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت عدم اقدام سریع و قاطع، صنعت برق ایران در پنج سال آینده با ناترازی دائمی مواجه خواهد شد؛ بحرانی که می‌تواند امنیت انرژی، رشد اقتصادی و صادرات صنعتی کشور را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد.
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام