آب به ته خط رسید/بحران مصرف داریم، نه بحران آب

رضا حاجی‌کریم، در نشست خبری امروز، گفت: «ما بحران آب نداریم؛ بحران ما در مدیریت مصرف است.

به‌گفته او، نگرانی از پیامدهای بحرانی شدن مصرف در تهران از جمله فرونشست زمین، نشانه‌های واضحی است که باید بی‌درنگ به آن پاسخ دهیم. او در ادامه هشدار داد که ما به «بحران عادت کرده‌ایم» و نباید این موضوع به روز صفر واقعی بدل شود.

وضع تهران؛ ارقام بحران‌آلود

وی افزود: کل مصرف آب سالانه استان تهران حدود ۱.۵۱۲ میلیارد مترمکعب است؛ از این مقدار حدود ۳۳۱ میلیون مترمکعب ناشی از هدررفت یا برداشت غیرمجاز است، شامل ۸۰ میلیون مترمکعب آب بدون درآمد و ۲۵۱ میلیون مترمکعب هدررفت واقعی شبکه و برای بازیابی این تلفات نزدیک به ۸۲ هزار میلیارد تومان بودجه مورد نیاز است — رقمی که با تورم فعلی به بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان (حدود ۱.۲ میلیارد دلار) رسیده و دولت توان تأمین آن را ندارد.

مصرف بی‌هدف؛ فضای سبز و ساخت‌وسازهای بی‌قاعده

حاجی‌کریم گفت: ۶ تا ۸ درصد آب شرب تهران برای فضای سبز مصرف می‌شود، در حالی که ساخت‌وساز بی‌رویه در غرب و شرق پایتخت ادامه دارد، که به گفته او باید این روند بازنگری شود.

منتقل‌کنندگان آب، نه ناجی

او با لحنی انتقادی درباره پروژه انتقال آب طالقان اشاره کرد: اگر تمام ظرفیت ۲.۵ مترمکعب برثانیه تحقق یابد، تنها حدود ۷۰ میلیون مترمکعب یعنی فقط ۷٪ نیاز تهران تأمین می‌شود.

همچنین توجه مخاطبان را به خطر پرداخت هزینه نجومی خرید آب شیرین‌شده جلب کرد — قیمت هر مترمکعب در جنوب تا ۵۵۰ هزار تومان پیش‌بینی می‌شود که برای تهران کاملاً غیرقابل‌تحمل است.

اصلاح حکمرانی؛ تنها راه‌حل واقعی

حاجی‌کریم تصریح کرد: بحران کنونی آب ایران حاصل فروپاشی ساختار حکمرانی است، نه صرف کاهش بارندگی.

او به فقدان تشکل‌های آب‌بران طبق ماده ۲۶ قانون مصوب ۱۳۸۹ اشاره کرد که در عمل هیچ تشکل رسمی ایجاد نشده و کشاورزان معیشتی از تصمیم‌سازی حذف شده‌اند و خواستار حضور واقعی ذی‌نفعان در شورای عالی آب و خروج دولت از تصدی‌گری مستقیم شد و گفت: دولت حق دارد ناظر باشد، اما نه مجری؛ بخش خصوصی با چارچوب مشارکتی تنها راه نجات مدیریت آب است.

پیشنهاد اجرایی برای عبور از بحران

رئیس فدراسیون آب در بخش پایانی نشست، با ارائه پیشنهادی مشخص و عملیاتی، بر مشارکت بخش خصوصی در مدیریت مصرف تأکید کرد.

به گفته او، اگر سرمایه‌گذاران بتوانند با اجرای پروژه‌هایی، میزان تلفات آب را کاهش دهند، می‌توانند بخشی از منابع صرفه‌جویی‌شده را به‌عنوان سهم سرمایه‌گذاری برداشت کنند.

وی افزود: مدل مالی مشارکتی بر اساس ماده ۴۸ برنامه هفتم توسعه قابل پیاده‌سازی است. در این مدل، مثلاً اگر بخش خصوصی موفق شود ۱۰۰ هزار مترمکعب از تلفات را کاهش دهد، می‌تواند ۲۰ تا ۴۰ هزار مترمکعب از آن را برداشت کند.

حاجی کریم همچنین از مردم خواست در مدیریت مصرف آب نقش فعالی ایفا کنند و گفت: کوچک‌ترین اصلاح در سبک مصرف خانگی می‌تواند نقش مهمی در عبور تهران از وضعیت بحرانی داشته باشد. این موضوع نیاز به عزم عمومی و همراهی رسانه‌ها دارد.

کاهش ۲۲ درصدی مصرف آب تهران تا پایان برنامه هفتم

سخنگوی صنعت آب هم در این نشست در تشریح بسته عملیاتی جدید مدیریت منابع آبی کشور اعلام کرد: استان تهران موظف است تا پایان برنامه هفتم توسعه، مصرف آب را ۲۲ درصد کاهش دهد. طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، باید ۳۸ درصد از برداشت کشاورزی و ۳۰ درصد از برداشت آب شرب از منابع زیرزمینی کاهش یابد و ۴۵ درصد از سطح کشت نیز حذف شود. او تأکید کرد: معیشت جایگزین باید به‌عنوان راهکار کاهش سطح کشت در دستور کار قرار گیرد، چرا که ۷۰ درصد دشت‌های کشور در وضعیت ممنوعه یا ممنوعه بحرانی قرار دارند.

جابه‌جایی منابع آب برای نجات شرب تهران

بزرگ‌زاده همچنین با اشاره به مصرف فعلی ۴۲ هزار لیتر در ثانیه آب در تهران، گفت در صورت مدیریت مصرف و اختصاص بخشی از منابع کشاورزی به بخش شرب، می‌توان ۵ تا ۷ هزار لیتر بر ثانیه را جبران کرد. تاکنون ۱۴۰ چاه کشاورزی وارد مدار تأمین آب شرب شده‌اند و مذاکرات برای واگذاری ۵۰ چاه شهرداری نیز در جریان است. وی از مردم خواست با صرفه‌جویی ۲۰ تا ۲۵ درصدی در مصرف خانگی، نقش مؤثری در عبور از بحران ایفا کنند. او در پایان به بحران حق‌آبه هیرمند نیز اشاره کرد و گفت: با وجود تعهد سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب، در سال جاری تنها ۱۱۹ میلیون مترمکعب از سوی افغانستان تحویل داده شده است.