حذف چهار صفر از پول ملی در آستانه نهایی شدن | آغاز اجرای واحد پول جدید از سال ۱۴۰۶

در شرایطی که بحث حذف چهار صفر از پول ملی بار دیگر در دستور کار دولت و مجلس قرار گرفته است، موافقان و مخالفان همچنان در حال بررسی ابعاد مختلف این موضوع هستند. بانک مرکزی به‌عنوان سیاستگذار پولی کشور معتقد است که چهره ریال ایران در عرصه جهانی چندان مطلوب نیست، ارزش پول ملی در برابر ارزهای خارجی به شدت کاهش یافته و مردم نیز در مبادلات روزمره خود عملاً از ریال استفاده نمی‌کنند؛ بنابراین حفظ واحد کنونی ضرورتی ندارد.

پیشینه طرح و ورود دوباره به مجلس

به گزارش ایسنا، طی ماه‌های اخیر حذف چهار صفر از پول ملی به یکی از موضوعات داغ در حوزه اقتصادی و بانکی تبدیل شده است. محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در همایش ملی بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه سال جاری بار دیگر این موضوع را مطرح و آن را در کنار هدف‌هایی همچون تخصصی شدن بانک‌ها، یکی از برنامه‌های اصلی این نهاد در سال جاری اعلام کرد.

این سیاست اولین‌بار در دهه ۱۳۸۰ مطرح شد، اما در سال ۱۳۹۸ دولت دوازدهم با ارائه لایحه پیشنهادی بانک مرکزی برای حذف صفرها، آن را در هیأت وزیران به تصویب رساند. سپس لایحه برای بررسی به مجلس شورای اسلامی ارسال شد و در اردیبهشت ۱۳۹۹ مجلس دولت را موظف کرد ظرف سه سال زمینه تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان را فراهم کند.

اقدامات مقدماتی بانک مرکزی

بانک مرکزی طی سال‌های اخیر برای جا انداختن این تغییر در جامعه اقداماتی انجام داده است. برای نمونه، اسکناس ۵۰۰۰ تومانی جدید از اواخر سال ۱۴۰۰ و اسکناس‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ تومانی از تابستان ۱۴۰۱ وارد بازار شدند. در این اسکناس‌ها صفرها در بخش بالایی به‌صورت کم‌رنگ چاپ و در بخش پایینی به طور کامل حذف شدند. همچنین در ایران‌چک‌های ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار تومانی در کنار ارزش ریالی، اعداد بر مبنای تومان نیز درج شده است.

ضرورت و اهداف حذف صفرها

به اعتقاد سیاستگذار پولی، واحد ریال در محاورات مردم کاربردی ندارد و حذف آن منطقی است. بر اساس طرح جدید، با حذف چهار صفر واحد اصلی پول به «تومان» و واحد خرد به «قِران» تبدیل خواهد شد. از سوی دیگر تورم‌های طولانی‌مدت و کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی موجب انباشت صفرهای متعدد در پول ملی شده است؛ موضوعی که علاوه بر ایجاد بار روانی منفی، محاسبات اقتصادی و حسابداری را پیچیده کرده است.

بانک مرکزی اعلام کرده است که در حال حاضر بیش از ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون قطعه اسکناس در کشور در جریان است که جابه‌جایی آنها هزینه‌های سنگینی به همراه دارد. از آنجا که ارزش فعلی ریال پایین است، امکان چاپ اسکناس‌هایی با ارقام بالا برای معاملات کلان وجود ندارد و حذف صفر می‌تواند این مشکل را برطرف کند. برآورد این نهاد نشان می‌دهد که پس از اجرای این طرح، حدود ۳۵ سال طول خواهد کشید تا دوباره تعداد صفرها به سطح کنونی بازگردد.

تصویب در کمیسیون اقتصادی و جدول زمان‌بندی

هفته گذشته کمیسیون اقتصادی مجلس با حذف چهار صفر از پول ملی موافقت کرد. به گفته اعضای این کمیسیون، پس از رفع ایرادات شورای نگهبان، این لایحه در شهریورماه به صحن علنی خواهد رفت. سیدمحمد ظهوریان، عضو کمیسیون اقتصادی، توضیح داد که در صورت تصویب نهایی، از سال ۱۴۰۶ واحد پول جدید وارد چرخه مبادلات خواهد شد و در مرحله دوم، یعنی سال ۱۴۰۹، اسکناس‌های قدیمی به‌طور کامل کنار گذاشته می‌شوند.

دیدگاه دولت و تجربه جهانی

سخنگوی دولت نیز اخیراً با اشاره به اهمیت این تغییر تأکید کرد که حذف صفر اقدامی اصلاحی و ساختاری است که بسیاری از کشورها تجربه کرده‌اند. به گفته او، این موضوع نخستین‌بار در سال ۱۳۸۶ در ایران مطرح شد، در دولت دوازدهم به‌طور جدی پیگیری شد و اکنون در دولت چهاردهم نیز ادامه دارد.

وی افزود: هدف اصلی از این اقدام کاهش فشار روانی ناشی از انباشت صفرها، انجام اصلاحات نهادی در نظام پولی و همچنین کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس است.

تجربه کشورهای دیگر در حذف صفر

تاکنون نزدیک به ۶۰ کشور جهان صفرهایی را از پول ملی خود حذف کرده‌اند. در این میان، آلمان ۱۲ صفر، برزیل ۱۸ صفر، ترکیه شش صفر، و فرانسه و روسیه هر کدام دو صفر از پول ملی خود حذف کرده‌اند. تجربه این کشورها – چه موفق و چه ناموفق – می‌تواند برای ایران در انتخاب زمان مناسب و شیوه اجرای طرح راهگشا باشد.

*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما