بحران آب تهران/نتیجه سال‌ها بی‌توجهی
پس از هشدار صریح رئیس‌جمهوری درباره احتمال جیره‌بندی آب، ناگهان موجی از اظهارات مسئولان آغاز شد و چهره واقعی بحران آشکار گردید،بحرانی که مدت‌ها قابل پیش‌بینی بود.
بحران آب تهران، که سال‌ها با نشانه‌های واضح قابل پیش‌بینی بود، اکنون وارد مرحله‌ای شده که مسئولان ناچار به کاهش فشار و حتی قطع شبانه آب شده‌اند. با وجود اطلاع از کاهش شدید بارش‌ها، افت ذخایر سدها و هشدارهای کارشناسی، اقدام جدی برای مدیریت بحران تا روزهای اخیر صورت نگرفت. موج رسانه‌ای و هشدارهای صریح زمانی شدت گرفت که رئیس‌جمهوری در سخنان خود از احتمال جیره‌بندی آب و حتی ضرورت تخلیه تهران در صورت تداوم خشکسالی سخن گفت.
از هشدار رئیس‌جمهوری تا آشکار شدن بحران
سخنان مسعود پزشکیان در ۱۵ آبان، توجه عمومی را به بحرانی جلب کرد که از مدت‌ها قبل سایه‌اش بر سر تهران افتاده بود. او تأکید کرد که با تداوم کم‌بارشی، تامین آب و گاز کشور مختل می‌شود و اگر باران نبارد، از آذرماه باید آب تهران جیره‌بندی شود. پس از این اظهارات، ناگهان مسئولان مختلف در حوزه آب شروع به ارائه توضیحاتی درباره وخامت اوضاع کردند؛ توضیحاتی که پیش‌تر با چنین صراحتی مطرح نشده بود.
کاهش فشار آب؛ راهکاری که دیر اعلام شد
وزیر نیرو اعلام کرد که کاهش فشار شبکه توزیع با هدف جلوگیری از هدررفت آب همچنان ادامه دارد و حتی ممکن است در ساعات شب فشار تا حد صفر کاهش یابد. او از مردم خواست مخازن ذخیره نصب کنند، هرچند این تصمیم عملاً بسیاری را مجبور به خرید پمپ و تجهیزات اضافی کرده است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران نیز گفت که برای نخستین بار پایتخت پنج سال خشکسالی متوالی را تجربه می‌کند و سدهای پنج‌گانه در حداقل تاریخی خود قرار گرفته‌اند. به گفته او، کاهش فشار در شب یک استاندارد جهانی است و راهی برای توزیع ناگزیر منابع محدود در بازه زمانی طولانی‌تر.
کمبود ۳ مترمکعب بر ثانیه
سخنگوی صنعت آب کشور با اشاره به اینکه تهران هم‌اکنون از سد طالقان و دیگر سدهای پیرامونی مجموعاً حدود ۱۵ مترمکعب در ثانیه آب دریافت می‌کند، اعلام کرد که کمبود فعلی حدود 3 ترمکعب بر ثانیه است. اگر مصرف دست‌کم ۱۰ درصد کاهش نیابد، اختلال در تامین پایدار آب تهران حتمی خواهد بود.او تأکید کرد که کاهش فشار در شب‌ها از پیش اطلاع‌رسانی شده بود، اما اجرای گسترده آن اکنون ضروری شده است.
آیا مسئولان غافلگیر شدند؟
با مرور اظهارات مقامات از تابستان تا امروز، مشخص می‌شود که وضعیت سدها و ذخایر آبی از مدت‌ها قبل وخیم بوده است. سخنگوی صنعت آب در مهرماه اعلام کرده بود که سد لتیان تنها ۲۵ درصد، امیرکبیر ۱۵ درصد و لار تنها ۲ درصد پرشدگی دارند؛ اغلب سدها به حجم مرده رسیده‌اند. با این حال، تا پیش از سخنان رئیس‌جمهوری، نه هشدار جدی داده شد و نه برنامه مشخصی برای کاهش مصرف یا جلوگیری از هدررفت آب ارائه شد.
انتقال آب طالقان؛ راه‌حلی که کافی نبود
طرح انتقال آب طالقان به تهران، که با هزینه‌های سنگین اجرا شد، تنها حدود ۵ مترمکعب بر ثانیه آب به پایتخت اضافه می‌کند؛ یعنی فقط ۸ درصد نسبت به کل مصرف. کارشناسان تاکید می‌کنند که در مقابل، هدررفت آب در شبکه توزیع حدود ۲۵ درصد است. همچنین بسیاری از مجتمع‌های بزرگ و مراکز تجاری هنوز سیستم‌های بازچرخانی پساب و مصرف بهینه ندارند.به بیان دیگر، انتقال آب بدون اصلاح زیرساخت‌ها، فقط بخشی از مشکل را جبران می‌کند و بحران را از ریشه حل نمی‌کند.
مدیریت بحران یا واکنش دقیقه نودی؟
بررسی گفته‌ها و تصمیمات نشان می‌دهد که بخش زیادی از اقدامات اخیر «واکنش» به یک هشدار رسانه‌ای بوده، نه «برنامه‌ریزی» بر اساس اطلاعات موجود. داده‌های هواشناسی، روند کاهش بارش‌ها، سطح سدها و برداشت منابع زیرزمینی ماه‌ها و حتی سال‌ها قبل نشان می‌داد که بحران فرا می‌رسد. اما اقدامات عملی یا دیر آغاز شده یا ناکافی بوده است.
چرا بحران رسانه‌ای شد؟
به نظر می‌رسد که شدت واکنش‌ها و حجم گسترده اطلاع‌رسانی ناگهانی، پس از سخنان رئیس‌جمهوری و انتشار گزارش‌های مردمی از قطع شبانه آب شکل گرفته است. تا پیش از آن، کاهش فشار آب در تابستان، موضوعی مطرح بود، اما اکنون صحبت از «کاهش تا حد صفر» و «لزوم نصب مخزن» به میان آمده است؛ سیاستی که به گفته خود مسئولان تازه اجرا شده است.
بحران آب؛ نتیجه سال‌ها بی‌توجهی
تهران سال‌هاست بالاتر از ظرفیت طبیعی خود جمعیت‌پذیر بوده و مدیریت منابع آب در آن به شدت تحت‌فشار قرار دارد. با وجود هشدارهای متعدد، میزان هدررفت آب بالا باقی مانده، شبکه بازچرخانی توسعه نیافته و مصرف در بسیاری از بخش‌ها بدون کنترل است. حالا تلفات شبکه، کسری آب و وابستگی شدید به سدها باعث شده کم‌آبی از یک هشدار بلندمدت به یک بحران حیاتی تبدیل شود.
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام