از آجر تا اضطراب؛ چگونه سیاست‌های مسکن سلامت جامعه را تهدید می‌کند؟
پژوهشی از دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد سیاست‌های مسکن در ایران با بی‌توجهی به ملاحظات سلامت، سهم بالای هزینه در سبد خانوار و کیفیت پایین ساختمان‌ها، سلامت جسمی، روانی و اجتماعی مردم را به چالش کشیده است.
پژوهشی از «مرکز تحقیقات عدالت در سلامت» دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد که مسکن، تنها یک سرپناه نیست بلکه عامل کلیدی در سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد به شمار می‌رود. یافته‌های این مطالعه حاکی است که سیاست‌های مسکن در ایران به دلیل بی‌توجهی به ملاحظات سلامت، طی سال‌های اخیر خود به تهدیدی جدی برای جامعه تبدیل شده‌اند.
مسکن به‌عنوان حق سلامت، نه کالای اقتصادی
بر اساس این پژوهش، در حالی که اصل ۳۱ قانون اساسی «مسکن مناسب» را حق هر ایرانی می‌داند، بیشتر برنامه‌ها و طرح‌های ملی مسکن تنها بر جنبه اقتصادی متمرکز بوده‌اند. نتیجه این رویکرد، رشد سهم هزینه مسکن در سبد خانوار به بیش از ۳۸ درصد و کاهش توان خانواده‌ها در تأمین نیازهای حیاتی مانند تغذیه، آموزش و درمان بوده است.
کیفیت پایین ساختمان و محله؛ عامل مستقیم بیماری‌ها
محققان تأکید دارند که کیفیت فیزیکی خانه‌ها – از مصالح و تهویه تا ایمنی و نورگیری – رابطه مستقیمی با بیماری‌های تنفسی، آلرژی، افسردگی و اضطراب دارد. همچنین شرایط محله، مانند نبود فضای سبز، آلودگی صوتی، تراکم بالا یا فاصله زیاد از مراکز درمانی، به طور مستقیم بر سلامت جسمی و روانی اثرگذار است.
هزینه‌های سرسام‌آور و ناامنی مسکن
فشار مالی ناشی از هزینه‌های مسکن، به‌ویژه برای اقشار کم‌درآمد، یکی دیگر از تهدیدهاست. خانوارهایی که ناچارند بخش زیادی از درآمد خود را صرف اجاره یا خرید مسکن کنند، در تأمین سایر نیازهای اساسی دچار محرومیت می‌شوند. علاوه بر این، بی‌ثباتی در سکونت و جابه‌جایی مکرر، سطح بالایی از استرس و اضطراب ایجاد کرده و دسترسی به خدمات درمانی و شغلی را محدود می‌کند.
تجربه‌های ناکام و پیامدهای نابرابری
مطالعه یادشده نشان می‌دهد که بسیاری از پروژه‌های ملی، از جمله مسکن مهر، اگرچه در تأمین سقف برای میلیون‌ها خانوار موفق بودند اما به دلیل ساخت در مناطق فاقد زیرساخت‌های درمانی، حمل‌ونقل عمومی و خدمات شهری، نه‌تنها رفاه را افزایش ندادند بلکه نابرابری‌های سلامت را تشدید کردند.
نمونه‌های موفق و امید به اصلاح
با این حال، برخی طرح‌های بازآفرینی شهری و نوسازی بافت‌های فرسوده در قزوین، تبریز و تهران نشان داده‌اند که با مشارکت محلی و توجه به ابعاد اجتماعی، می‌توان کیفیت زندگی و سلامت را ارتقا داد.
چالش‌های فرابخشی
به باور پژوهشگران، مسکن یک موضوع فرابخشی است و نیازمند هماهنگی وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت، شهرداری‌ها، بانک‌ها و سایر نهادهاست. اما نبود هماهنگی و تضاد منافع موجب شده بسیاری از سیاست‌ها به نتیجه مطلوب نرسد.
پیشنهادهای اصلاحی
این پژوهش برای رفع مشکلات موجود راهکارهایی ارائه کرده است:
- اصلاح مقررات ساخت‌وساز با تأکید بر ایمنی، نور و تهویه.
- حمایت مالی هدفمند از اقشار کم‌درآمد و توسعه مسکن اجتماعی.
- گسترش فضاهای سبز و خدمات عمومی در محله‌های محروم.
- ادغام ملاحظات سلامت در برنامه‌ریزی شهری.
- نوسازی بافت‌های فرسوده با رویکرد مشارکتی.
- ثبات در سیاست‌گذاری و پرهیز از تغییرات مکرر.
جمع‌بندی
پژوهش دانشگاه علوم پزشکی تهران نتیجه می‌گیرد که سیاست‌های مسکن اگر بدون توجه به سلامت تدوین شوند، می‌توانند به‌جای ارتقای رفاه، به تهدیدی برای سلامت جسمی و روانی مردم بدل شوند. در مقابل، در نظر گرفتن سلامت به‌عنوان محور اصلی مسکن، گامی اساسی برای تحقق عدالت اجتماعی و کاهش هزینه‌های سلامت در کشور خواهد بود.
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام