بارورسازی ابرها در ایران؛ واقعیت علمی یا حاشیه‌سازی سیاسی؟
رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فن‌آوری‌های نوین آب‌های جوی می‌گوید بارورسازی ابرها در ایران منجر به بارندگی در کشورهای همسایه نمی‌شود؛ فناوری‌ای که اگرچه به‌عنوان ابزاری مکمل برای افزایش بارش مؤثر است، اما همچنان با کمبود زیرساخت و تجهیزات در کشور روبه‌روست.
مسئله بارورسازی ابرها سال‌هاست به عنوان یکی از راهکارهای مدیریت منابع آب در ایران مطرح می‌شود؛ اما همواره پیرامون آن ابهامات و شایعاتی وجود داشته است. یکی از پرسش‌های رایج این است که آیا بارورسازی ابرها در ایران می‌تواند منجر به بارش در کشورهای همسایه شود؟
محمدمهدی جوادیان‌زاده، رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فن‌آوری‌های نوین آب‌های جوی، در این باره می‌گوید: بارورسازی ابرها در ایران منجر به بارندگی در کشورهای همسایه نمی‌شود. عملیات باروری ابرها یک فرایند کنترل‌شده است و مواد مورد استفاده تنها محدوده مشخصی از یک سامانه ابری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تنها در شرایطی خاص، مثل اجرای عملیات در مناطق مرزی و وزش باد به سمت خارج از کشور، امکان اثرگذاری فرامرزی وجود دارد که در برنامه‌ریزی‌ها همواره لحاظ می‌شود.
ماهیت علمی بارورسازی
بارورسازی ابرها، همان‌طور که در بسیاری کشورها اجرا می‌شود، به معنای ایجاد ابر یا تولید باران مصنوعی نیست. بلکه طی این فرایند، موادی مانند یدید نقره یا دیگر محرک‌ها به ابرهای موجود تزریق می‌شود تا قطرات آب یا کریستال‌های یخ در آنها سریع‌تر شکل بگیرند و بارش افزایش یابد.
با این حال، هر ابری قابلیت بارورسازی ندارد. برای موفقیت عملیات، معیارهایی چون دما، ضخامت ابر، میزان رطوبت و شرایط دینامیکی سامانه جوی باید مهیا باشد.
کاربردهای جهانی
در جهان، بارورسازی ابرها صرفاً برای افزایش بارش به کار نمی‌رود. این فناوری اهداف متنوعی دارد:
کاهش خطر تگرگ و خسارت‌های کشاورزی
مه‌زدایی در فرودگاه‌ها
کنترل زمان و مکان بارش
افزایش ذخیره آب پشت سدها و تأمین انرژی نیروگاه‌های برق‌آبی
طبق آمار رسمی، ۷۰ کشور جهان دست‌کم یک بار از این فناوری استفاده کرده‌اند و حدود ۴۰ کشور به صورت مستمر آن را در برنامه‌های خود دارند.
وضعیت ایران
ایران به دلیل اقلیم خشک و نیمه‌خشک، بیش از بسیاری از کشورها به مدیریت منابع آبی نیاز دارد. با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی، ایران توانسته است بخشی از فناوری‌های مورد نیاز را بومی‌سازی کند. استفاده از فلرهای درجاسوز، پهپادهای ساخت داخل و ژنراتورهای زمینی در پروژه‌های اخیر، نمونه‌ای از این دستاوردهاست. همچنین برخی تجهیزات هواشناسی داخلی‌سازی و به‌روزرسانی شده‌اند.
با این حال، چالش‌های جدی نیز وجود دارد. بسیاری از تجهیزات موجود در ایران بیش از دو دهه عمر دارند و کارایی اولیه خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، کشور با کمبود زیرساخت‌هایی همچون هواپیماهای مخصوص، سنسورها و آزمایشگاه‌های مدرن مواجه است.
محدودیت‌ها و انتظارات
یکی از مهم‌ترین نکات در اجرای طرح‌های بارورسازی، مدیریت انتظارات است. اگر این فناوری به‌عنوان راه‌حل قطعی و فوری برای بحران آب معرفی شود، می‌تواند منجر به ناامیدی یا برداشت‌های اشتباه شود. بارورسازی، ابزاری کمکی و مکمل برای مدیریت منابع آب است، نه جایگزین سایر سیاست‌های اساسی در بخش آب.
توجه به ریسک‌ها
جوادیان‌زاده تأکید می‌کند: در عملیات بارورسازی، احتمال وقوع سیلاب همواره بررسی می‌شود و اگر ریسک بالایی وجود داشته باشد، عملیات به حالت تعلیق درمی‌آید. بنابراین، بارورسازی در ایران با رعایت ملاحظات ایمنی و توصیه‌های سازمان هواشناسی انجام می‌شود.
جمع‌بندی:
بارورسازی ابرها می‌تواند سهمی در افزایش بارش و مدیریت منابع آب ایران داشته باشد، اما نه به آن معنا که همه مشکلات کم‌آبی کشور را حل کند. این فناوری، نیازمند تجهیزات پیشرفته، سرمایه‌گذاری بلندمدت و نگاه واقع‌بینانه است. همچنین برخلاف برخی شایعات، عملیات بارورسازی در ایران باعث بارش در کشورهای همسایه نمی‌شود، مگر در شرایط بسیار خاص.
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام