سودسازی با فروش دارایی‌ها/آیا بانک رفاه از مسیر بانکی خارج شده است؟

بانک رفاه کارگران در ۶ ماهه ۱۴۰۴ سود خالص ۳۳۲ میلیارد تومانی را شناسایی کرد اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که در همین دوره، بانک رفاه متحمل زیان عملیاتی ۱۶ هزار و ۵۰۲ میلیارد تومانی شد و سوددهی این بانک، تنها به لطف درآمدهای غیرمرتبط به فعالیت‌های بانکی بوده است.

بانک رفاه کارگران در در فروردین‌ماه سال ۱۳۴۰ و با هدف کمک به تامین رفاه و ایجاد تسهیلات لازم برای رفع نیازمندی‌های طبقه کارگر تاسیس و در سال ۱۳۹۸، نماد این بانک در فرابورس ایران درج شد. سرمایه اولیه بانک رفاه کارگران در زمان تاسیس ۴۰ میلیون تومان بود که توسط سازمان تامین اجتماعی تامین شد؛ امروز اما سرمایه بانک رفاه بیش از ۶۲ هزار میلیارد تومان است.

تجارت‌نیوز در این گزارش با نگاهی به تاریخچه و وضعیت سهامداری و مدیریت بانک رفاه کارگران، شاخص‌های عملکردی و صورت‌های مالی این بانک را بررسی می‌کند.

کلاف سردرگم سهامداری بانک رفاه

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که بانک رفاه کارگران طی سال‌های اخیر با آن دست‌وپنجه نرم کرده، به موضوع سهامداری بانک بازمی‌گردد.

بانک رفاه کارگران تا مدت‌ها در مالکیت کامل سازمان تامین اجتماعی بود و نقش بازوی مالی این سازمان در پرداخت‌ها و مدیریت کوتاه‌مدت تعهدات تلقی می‌شده است. با وجود این، با اجرای بند «ت» ماده 8 قانون برنامه هفتم توسعه، مدیریت ۶۷ درصد از سهام تمام بانک‌های غیردولتی به صندوق ضمانت سپرده‌ها واگذار شد.

چرا بازنشستگان مخالف واگذاری بانک رفاه هستند؟

این در حالیست که واگذاری سهام سازمان تامین اجتماعی در بانک رفاه کارگران مخالفان بسیاری دارد. مهم‌ترین استدلال آنها این است که بانک رفاه دارایی و سرمایه بیمه‌شدگان و بازنشستگان تامین اجتماعی را نمایندگی می‌کند و هرگونه انتقال اختیار یا مالکیت می‌تواند به معنای تعرض به حقوق میلیون‌ها بازنشسته و بیمه‌شده باشد.

افزون بر آن، منتقدان هشدار می‌دهند که از دست رفتن بانک رفاه یا اختیارات مدیریتی آن، توان مالی و دسترسی سازمان به منابع نقدی را کاهش خواهد داد و در نتیجه، امنیت پرداخت مستمری‌ها به خطر می‌افتد و حتی خود سازمان و مدیران آن در اظهارنظرهایی این نگرانی را مطرح کرده‌اند.

در همین راستا اسماعیل لله‌گانی، مدیرعامل بانک رفاه کارگران اخیرا اعلام کرده است که هم سازمان تامین اجتماعی و هم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال پیگیری جدی هستند تا مصوبه‌ای اخذ شود که بانک رفاه به‌طور کامل از مفاد این بند قانون برنامه هفتم توسعه مستثنی شود.

حال باید دید که این کلاف سردرگم در نهایت به کجا می‌رسد و تکلیف سهامداری بانک رفاه کارگران چه می‌شود.

میانگین حقوق ۶۴ میلیون تومانی کارمندان بانک رفاه کارگران

در حال حاضر بانک رفاه کارگران با هزار و هشت شعبه در سراسر کشور فعالیت می‌کند و 11 هزار و 456 نفر، شامل 9 هزار و 506 مرد و هزار و 950 زن در این بانک مشغول به کار هستند.

بررسی صورت‌های مالی بانک رفاه کارگران در سال 1403 حاکی از آن است که میانگین حقوق و دستمزد ماهانه کارمندان این بانک در سال گذشته معادل 64 میلیون تومان بوده است. البته با احتساب دیگر هزینه‌های پرداختی بانک رفاه کارگران به کارکنان خود از جمله حق بیمه، مزایای پایان خدمت، فوق‌العاده ماموریت و هزینه‌های درمانی، بانک رفاه ماهانه و به طور متوسط، حدود 118 میلیون تومان برای هر کارمند خود هزینه کرده است.

لازم به ذکر است که این ارقام به طور متوسط محاسبه شده‌اند؛ بنابراین بدیهی است که حقوق و مزایای دریافتی کارمندان و مدیران در رده‌های متفاوت، اختلاف دارند و این ارقام به معنی رقم خالص دریافتی آنها نیستند.

آشنایی با اعضای هیات مدیره بانک رفاه

هیات مدیره بانک رفاه کارگران متشکل از پنج عضو است. اسماعیل لله گانی، از سال 1398 تاکنون، مدیرعامل بانک رفاه است و نجات امینی نیز ریاست هیات مدیره این بانک راه بر عهده دارد. وحید خانلری، نایب رئیس هیات مدیره بانک رفاه کارگران است و حمیدرضا فتحی بیرانوند، به همراه مصطفی سرگلزائی، دیگر اعضای هیات مدیره این بانک را تشکیل می‌دهند.

نگاهی به شرکت‌های زیرمجموعه بانک رفاه کارگران

بر اساس اطلاعات درج شده در وبسایت رسمی بانک رفاه کارگران، این بانک دارای 13 شرکت تابعه و زیرمجموعه است.

شرکت‌های صرافی رفاه، کارگزاری رفاه، ساختمانی توسعه رفاه پردیس، توسعه فناوری رفاه پردیس، سرمایه‌گذاری توسعه سرمایه رفاه، کارگزاری بیمه رفاه فرازان، بازرگانی رفاه صنعت پردیس، داده پردازی ایران، پتروشیمی امیرکبیر، خدماتی پشتیبانی رفاه پردیس، مدیریت پروژه‌های ساختمانی و رفاهت سفر ایرانیان، زیرمجموعه‌های بانک رفاه را تشکیل می‌دهند.

کفایت سرمایه بانک رفاه کارگران؛ بالاتر از استاندارد

یکی از شاخص‌های مهم سنجش سلامت بانک‌ها، شاخص کفایت سرمایه است؛ شاخصی که نشان می‌دهد بانک تا چه اندازه در برابر ریسک‌های مالی احتمالی مقاوم است.

بررسی‌ها حاکی از آن هستند که نسبت کفایت سرمایه این بانک در پایان سال 1403 برابر با 10.12 درصد بوده است. بنابراین، کفایت سرمایه بانک رفاه بالاتر از استاندارد هشت درصدی بانک مرکزی بوده و این بانک در دسته بانک‌های سالم از این منظر قرار می‌گیرد.

سودسازی به لطف فعالیت‌های غیربانکی!

آخرین صورت‌های مالی منتشر شده از سوی بانک رفاه کارگران مربوط به 6 ماهه نخست سال 1404 است که بر اساس آن، این بانک سود خالص 332 میلیارد تومانی را در این دوره شناسایی کرد که 36 درصد بیشتر 6 ماهه سال گذشته بود. به این ترتیب، بانک رفاه موفق شد در پایان تابستان، سود انباشته خود را به هفت هزار و 666 میلیارد تومان برساند.

این در حالیست که با نگاهی دقیق‌تر به صورت سود و زیان بانک رفاه کارگران، مشاهده می‌شود که در همین دوره، بانک رفاه متحمل زیان عملیاتی 16 هزار و 502 میلیارد تومانی شد و سوددهی این بانک، تنها به لطف درآمدهای غیرمرتبط به فعالیت‌های بانکی بوده است.

درآمد ۲۶.۲ هزار میلیارد تومانی بانک رفاه از پرداخت تسهیلات

درآمد بانک رفاه کارگران از تسهیلات اعطایی که باید منبع درآمد اصلی هر بانکی باشد، در نیمه نخست 1404 رشدی 83 درصدی را ثبت کرد و معادل 26 هزار و 276 هزار میلیارد تومان رقم خورد. همچنین، درآمد بانک رفاه کارگران از سپرده‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی نیز با رشد 147 درصدی، رقم 353 میلیارد تومان را ثبت کرد.

به علاوه، بانک رفاه کارگران 542 میلیارد تومان از سرمایه گذاری در اوراق بدهی کسب درآمد کرد که این رقم بیش از دو برابر سال گذشته بود. همچنین مبلغ جایزه سپرده قانونی بانک رفاه در 6 ماهه امسال رشدی هزار و 109 درصدی را نسبت به سال گذشته تجربه کرد و به 246 میلیارد تومان رسید.

درآمدهای عملیاتی بانک رفاه، کفاف پرداخت سود سپرده‌گذاران را نداد

بانک رفاه کارگران در حالی 6 ماه نخست سال جاری را با شناسایی درآمد عملیاتی 27 هزار و 401 میلیارد تومانی به پایان رساند که این مبلغ حتی برای پرداخت سود سپرده‌گذاران این بانک نیز کافی نبود.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که بانک رفاه کارگران در پایان شهریورماه امسال دارای بیش از 557 هزار میلیارد تومان سپرده بود و طی این دوره، 31 هزار و 583 میلیارد تومان سود به سپرده‌گذاران پرداخت کرد. به این ترتیب، بانک رفاه در نیمه نخست سال بیش از چهار هزار میلیارد تومان زیان ناخالص شناسایی کرد.

همچنین با محاسبه دیگر درآمدها و هزینه‌های عملیاتی، از جمله درآمد کارمزدی حدود 3.9 میلیارد تومانی، هزینه‌های ادارای و عمومی 15.4 هزار میلیارد تومانی، هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول هزار و 500 میلیارد تومانی و سایر درآمدها و هزینه‌های هزار و 214 میلیارد تومانی، زیان عملیاتی بانک رفاه در پایان 6 ماهه امسال به 16.5 هزار میلیارد تومان رسید.

حال سوال اینجاست که این زیان عملیاتی چگونه به سود خالص 332 میلیارد تومانی تبدیل شد؟ بانک رفاه از سرمایه‌گذاری‌های غیربانکی، 16.4 هزار میلیارد تومان سود شناسایی کرد

بررسی‌ها نشان می‌دهند بخش مهمی از سودسازی بانک رفاه کارگران در 6 ماهه امسال، مدیون سود 16.4 هزار میلیارد تومانی این بانک از سرمایه‌گذاری‌های غیرمرتبط با فعالیت‌های بانکی بوده است. با این حال، از آنجا که صورت‌های مالی 6 ماهه بانک رفاه بدون یادداشت‌های همراه منتشر شده، مشخص نیست این سود، دقیقا از چه سرمایه‌گذاری‌هایی به‌دست آمده است.

به علاوه، بانک رفاه کارگران در این مدت متحمل هزینه‌های مالی 467 میلیارد تومانی شد و خالص سایر درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی این بانک (شامل فروش دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود، سود حاصل از فروش وثایق تملیکی و…) نیز به 861 میلیارد تومان رسید.

خطر اتکای بانک رفاه به درآمدهای غیربانکی

با وجود اینکه بانک رفاه کارگران از منظر شاخص کیفیت سرمایه در شرایط مطلوبی قرار دارد، صورت‌های مالی نشان می‌دهند که این بانک با اتکا به درآمدهای غیرمرتبط با عملیات بانکی توانسته صورت سود و زیان خود را مثبت نگه دارد.

این موضوع از یک سو بحث پایداری سودسازی و کیفیت سود در بانک را زیر سوال می‌برد و از سوی دیگر بر ضرورت شفافیت بیشتر در خصوص نوع سرمایه‌گذاری‌ها و ریسک‌های مرتبط تاکید می‌کند؛ چرا که در صورت حذف یا نوسان چنین درآمدهایی، بانک به ورطه زیان کشیده خواهد شد.