به مناسبت روز دانشجو:
علم یا نان؟ دانشجویان زیر فشار معیشتی دانشگاه را ترک میکنند
وخامت اوضاع اقتصادی و کاهش خدمات رفاهی در دانشگاهها، دانشجویان را با انتخابی سخت روبهرو کرده است: ادامه تحصیل یا تأمین حداقلهای زندگی. روایت دانشجویان، تصویری از بحران عمیق خوابگاه، تغذیه و آموزش ارائه میدهد.
سالهاست پرسش مشهور و کلیشهای «علم بهتر است یا ثروت؟» در نظام آموزشی ایران تکرار میشود؛ اما در شرایط امروز که بحرانهای اقتصادی بر زندگی مردم سایه انداخته، این سؤال دیگر کارایی گذشته را ندارد. اکنون بسیاری از شهروندان نه به ثروت که حتی به حداقلهای یک زندگی معمولی دسترسی ندارند و بنابراین پرسشِ بهروزِ این روزها چنین است: علم بهتر است یا نان؟
در میان اقشار مختلف جامعه، دانشجویان از آسیبپذیرترین گروههایی هستند که در مواجهه با این پرسش، دچار سردرگمی شدهاند. وخامت روزافزون وضعیت اقتصادی، افزایش هزینههای تحصیل، کاهش سنوات رفاهی، حذف خدمات خوابگاهی و پولیسازی تدریجی امکانات دانشگاهی، همگی فشار سنگینی بر دوش دانشجویان گذاشته و معیشت و تحصیل آنان را تهدید میکند.
این اتفاقات در حالی رخ میدهد که دولت چهاردهم بر نقش دانشگاه در حل بحرانها تأکید دارد و راه برونرفت از مشکلات کشور را در رجوع به دانشگاه و نخبگان میبیند. اما چگونه میتوان انتظار داشت دانشگاهی که به بازار مدرکفروشی تبدیل شده و دانشجویان آن روزبهروز فقیرتر میشوند، بتواند موتور محرک توسعه علمی یا حلکننده مسائل کشور باشد؟
مسئولان برخی دانشگاهها کمبود بودجه را علت اصلی کاهش کیفیت خدمات رفاهی میدانند و معتقدند دانشگاه باید از امور رفاهی بکاهد و تمرکز بیشتری بر آموزش بگذارد. با این حال مجموعه شواهد نشان میدهد مسئله بسیار عمیقتر از مشکلات درون دانشگاهی است و ریشه در بحرانهای کلان اقتصادی و مدیریتی کشور دارد. علاوه بر این، در برخی دانشگاهها نیز نظارت کافی بر عملکرد پیمانکاران وجود ندارد و برونسپاری خدمات بدون کنترل، خود به تشدید مشکلات دانشجویان منجر شده است.
در چنین فضایی که دانشجو با فقدان فرصت شغلی، ناهماهنگی آموزش دانشگاهی با بازار کار، افزایش هزینهها و تهدید حذف از تحصیل روبهروست، نمیتوان از دانشگاه انتظار ایفای نقش علمی و اجتماعی داشت؛ زیرا دانشگاه بدون دانشجو معنایی ندارد.
با نزدیک شدن به روز دانشجو، دوباره توجهها به هویت دانشجویی و نقش تاریخی جنبش دانشجویی جلب میشود. ۱۶ آذر یادآور جایگاه دانشگاه در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران است. اما واقعیت امروز این است که مسائل صنفی و رفاهی بیش از هر زمان دیگری دانشجویان را درگیر کرده است.
گزارش مشکلات دانشجویان از زبان خودشان
دانشگاه شهید بهشتی؛ خوابگاهی با مشکلات جدی
یکی از اعضای شورای صنفی خوابگاه کوی برادران دانشگاه شهید بهشتی میگوید دانشجویان حتی از ابتداییترین امکانات رفاهی محروماند. او میگوید:
- دانشجویان بارها نسبت به کیفیت غذا و عملکرد پیمانکار سلف اعتراض کردهاند؛ اما نه منو تغییر کرده و نه کیفیت، و حتی پیمانکار نیز بدون هیچ برخوردی همچنان فعال است.
- خوابگاه با مشکلات جدی تأسیساتی مواجه است؛ سیستم سرمایش و گرمایش ناکارآمد است و قطعی آب حمام و سرویسها بهطور مکرر رخ میدهد.
- منبع آب موجود کفایت نمیکند و در ساعات مختلف روز حجم آب به شدت کم میشود.
- تقویم آموزشی امسال به دلیل شرایط جنگی و تصمیمهای غیرشفاف دانشگاه به شدت دچار بینظمی شد. امتحانات فشرده و بدون هماهنگی کافی برنامهریزی شده است.
- سالن مطالعه مناسب وجود ندارد و زیرزمین خوابگاهها که به این نام مورد استفاده قرار میگیرد، فاقد حداقل استانداردهاست.
کتابخانه مرکزی در بسیاری از روزها و تعطیلات بسته است و پژوهشگران ارشد و دکتری را با مشکل مواجه کرده است.
- سرویسهای رفتوآمد ناکافی هستند و صفهای طولانی برای کلاسهای صبح ایجاد میشود.
- تعمیرات خوابگاه پس از انفجار اوین انجام نشد و حتی اتاقهای آسیبدیده تمیزکاری اولیه نشده بودند.
- برخی اتاقها دچار هجوم ساس شدهاند؛ اما سمپاشی وعده دادهشده انجام نشده است.
- پیمانکار تأسیسات تنها ۱۰ کارگر دارد در حالی که حداقل به ۳۰ نفر نیاز است.
- افزایش ۵۰ درصدی نرخ خوابگاه در حالی اعمال شده که نه تنها کیفیت بهتر نشده، بلکه بسیاری بخشها پسرفت نیز داشته است.
- هزینه غذا تقریباً دو برابر شده اما شفافیت مالی در هزینهکرد منابع وجود ندارد.
دانشگاه علامه طباطبایی؛ تغذیه ضعیف و تراکم بالای خوابگاهها
«سارا مومنی»، عضو علیالبدل انجمن صنفی دانشکده علوم اجتماعی نیز به مشکلات گسترده اشاره میکند:
- نخستین و بزرگترین مشکل دانشجویان، تغذیه است: کیفیت پایین، حجم کم و مشکلات اتوماسیون.
- خوابگاه معینیان بسیار قدیمی و پرجمعیت است؛ برخی اتاقها کوچکاند و ۶ نفر در فضای طراحینشده برای این تعداد زندگی میکنند.
- در یک سوئیت ۱۴ نفره، دو اتاق برای کارشناسی و ارشد مشترک است.
- برخی تجهیزات مانند اجاقگازها فرسوده شدهاند و تنها یک شعله کار میکند.
- تنها زیرزمین خوابگاه شامل باشگاه، حمام و سالن مطالعه نوسازی شده است.
- افزایش قیمت غذا در هر ترم رخ میدهد و موجب گلایه گسترده دانشجویان شده است.
- دانشجویان سنواتی که سنوات رفاهی ندارند از خدمات خوابگاهی محروم شده و عملاً آواره میشوند.
- ظرفیتپذیری وزارت علوم بیش از توان دانشگاه است و این مسئله به شلوغی و ناکارآمدی منجر شده است.
- کوتاه شدن سنوات تحصیلی مقطع ارشد به یک سال، بهشدت کیفیت آموزشی را کاهش میدهد و دانشجو فرصت یادگیری و تولید علمی ندارد.
دانشگاه صنعتی شریف؛ کاهش ظرفیت خوابگاه و کیفیت غذا
فرزاد رحمانی، دبیر شورای صنفی دانشگاه شریف، مشکلات زیر را مطرح میکند:
- ظرفیت خوابگاهها محدود است و به بسیاری از دانشجویان حومه تهران یا کرج خوابگاه تعلق نمیگیرد.
- پس از اتمام سنوات مجاز، دانشجویان باید خوابگاه را ترک کنند و یافتن محل اقامت در تهران بسیار دشوار است.
- اتاقهای ۴ و ۶ نفره در برخی مواقع به ۸ نفر افزایش ظرفیت داده میشوند.
- کیفیت غذا پایینتر از سایر دانشگاههاست و دانشجویان انتقالی این تفاوت را به وضوح تجربه میکنند.
- فرسودگی تجهیزات خوابگاهها مانند صندلیها و دستگاههای ورزشی مشهود است و تعمیرات به کندی انجام میشود.
- افزایش هزینهها در حالی رخ میدهد که خدمات رفاهی تنها در حد «حفظ وضع موجود» است و هیچ بهبودی دیده نمیشود.
- دانشجویان توان مالی پرداخت هزینههای فزاینده را ندارند.
- مهاجرت اساتید افزایش یافته و همین مسئله کیفیت آموزش را کاهش داده است.
- کاهش انگیزه دانشجویان و اساتید به بحران آموزشی دامن زده است.
جمعبندی
بر اساس روایتهای ارائهشده از سه دانشگاه بزرگ کشور، مشکلات اصلی دانشجویان شامل این موارد است:
- افت شدید کیفیت غذا
- قطعی آب، سرمایش و گرمایش نامناسب
- کمبود ظرفیت خوابگاه و ازدحام جمعیت
- افزایش بیرویه قیمتها بدون بهبود خدمات
- نبود نظارت بر پیمانکاران
- فرسودگی تجهیزات
- حذف یا محدودیت سنوات رفاهی
- بینظمی در تقویم آموزشی
- کاهش سطح علمی به دلیل مهاجرت اساتید و کمبود امکانات
در چنین شرایطی، دانشجو در دوراهی «تحصیل» و «تأمین حداقلهای زندگی» قرار میگیرد و پرسش قدیمی «علم بهتر است یا ثروت؟» جای خود را به پرسشی واقعیتر داده است: علم بهتر است یا نان؟
*بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام