نیمی از درآمد مالیاتی ایران در لابه‌لای معافیت‌ها گم می‌شود
دولت در مسیر کاهش کسری بودجه و استقلال از نفت، تلاش می‌کند تا سهم مالیات را در اقتصاد افزایش دهد، اما گسترگی معافیت‌ها و بخشودگی‌ها موجب از دست رفتن حدود ۱۸۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد بالقوه شده است.
دولت قصد دارد دو هدف عمده کاهش کسری بودجه و کاهش وابستگی به نفت را از طریق رشد درآمدهای مالیاتی محقق کند اما اجرای این برنامه با چالش‌هایی همچون فرار مالیاتی، پایین بودن نرخ عدالت در این بخش، بخشودگی مالیاتی و رسیدگی سنتی مواجه است؛ به طوری که به اذعان رئیس سازمان امور مالیاتی معافیت‌های مالیاتی باعث شده تا حدود ۱۸۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از دست برود که تقریبا معادل کل مالیات وصول شده است.
به گزارش ایسنا، امروز (۱۶ تیرماه) روز ملی مالیات و آغاز هفته فرهنگ‌سازی مالیاتی است. امروزه مالیات در جهان به عنوان یک درآمد پایدار شناخته می‌شود که می‌تواند در تامین هزینه‌های عمومی، تنظیم فعالیت‌های اقتصادی، توزیع مجدد ثروت و کاهش نابرابری، تشویق یا بازدارندگی از فعالیت‌های غیرمولد موثر باشد.
در ایران طی سال‌های اخیر تلاش شده تا ضمن کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت، درآمدهای مالیاتی افزایش پیدا کند. سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ درآمدهای مالیاتی تقریباً ۵۲ درصد رشد کرد. در بودجه سال ۱۴۰۴ نیز مجموع درآمدهای مالیاتی ۲۰۸۴ هزار میلیارد تومان تعیین شده که سهم مالیات از منابع عمومی دولت را به حدود ۳۶ درصد می‌رساند. هم‌چنین به گفته رئیس سازمان امور مالیاتی ۸.۵ درصد تولید ناخالص داخلی را مالیات تشکیل می‌دهد. این رقم در کشورهای جهان بالای ۲۰ درصد است و سازمان مالیاتی قصد دارد این سهم مالیات از GDP را در سال‌های آینده افزایش دهد.
یکی از راهکارهای رشد درآمدهای مالیاتی کاهش مداخلات انسانی است. اگرچه سازمان امور مالیاتی می‌گوید اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در سال ۱۴۰۲ در هوشمندسازی مالیات موثر بوده اما برخی کارشناسان معتدند هنوز رسیدگی‌های مالیاتی به صورت سنتی انجام می‌شود.
در سال ۱۴۰۲ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان اجرا شد که گامی در راستای پایان دادن به روش مالیات‌ستانی سنتی محسوب می‌شود. سازمان امور مالیاتی اعلام کرده این سازمان در چهار سال گذشته به سمت مالیات‌ستانی هوشمند و سیستمی پیش رفته که این موضوع در کاهش مداخلات انسانی و کاهش فرار مالیاتی موثر بوده است. در حال حاضر به دلیل رسیدگی‌های حضوری در بحث مالیات، برخورد یکسانی با همه صنوف و بخش‌های اقتصادی در بحث مالیات صورت نمی‌گیرد؛ گلایه‌ای که به صورت جدی توسط فعالان اقتصادی بیان می‌شود و محمدهادی سبحانیان ـ رئیس سازمان امور مالیاتی به آن اذعان دارد.
به گفته سبحانیان، فعالان اقتصادی گلایه دارند که چرا فرد دیگری که می‌دانم فعالیت بیشتری از من دارد و درآمد بیشتری از من کسب کرده، کمتر مالیات پرداخت می‌کند. برای اینکه این آسیب‌شناسی که ناعادلانه بودن یا عدم برخورد یکسان با مالیات ستانی باشد را پشت سر بگذاریم راهبرد ما سیستمی کردن مالیات ستانی بود. گاهی وقت‌ها یک کارشناسی از متن قانون یک برداشتی دارد که یک کارشناس دیگر برداشت دیگری دارد. این همان تبعیضی است که مؤدی مالیاتی در برخورد با نظام مالیاتی در ذهنش شکل می‌گیرد. ما برای اینکه با این تبعیض مواجهه منطقی داشته باشیم، قواعد مالیات ستانی را به سیستم دادیم.
گستردگی میزان معافیت‌های مالیاتی نیز چالش دیگری است که درآمدهای مالیاتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بعضاً میزان معافیت‌های مالیاتی که در حوزه قانون مالیات‌ها فهرست شده به اندازه خود مالیاتی است که وصول می‌شود. این رقم امسال حدود ۱۸۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شد که که تقریبا ۴۰ درصد مربوط به مالیات برارزش افزوده است. در موضوع مالیات‌های مستقیم هم فقط به موجب یکی از احکامی که در یکی از قوانین تصویب شد برخی از مؤدیان بزرگ در سطح ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از مالیات معاف شدند.
طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه در ذیل لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، برآورد می‌شود در سال‌جاری ۸۵۳ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت به واسطه معافیت‌ها و بخشودگی‌های مالیاتی اشخاص حقوقی حاصل نشود. این رقم از کل مالیات مصوب شده برای اشخاص حقوقی در همین سال بیشتر بوده و وصول آن می‌تواند اثر قابل توجهی بر پوشش کسری بودجه دولت و در نتیجه ایجاد ثبات اقتصادی داشته باشد.
با توجه به نیاز کشور به کاهش کسری بودجه و کاهش وابستگی به نفت از طریق تبدیل مالیات به منبع اصلی تأمین مالی بودجه جاری دولت، لازم است سیاستگذاری در این بخش مبتنی بر اطلاعات دقیق از نتایج اجرای سیاست‌ها صورت گیرد تا منابع از دست رفته در نتیجه معافیت‌های مالیاتی حداکثر تأثیر را بر رشد اقتصادی به همراه داشته باشد و معافیت‌های مالیاتی به صورت هدفمند و کارا تخصیص یابند تا از اتلاف منابع عمومی جلوگیری شود. برای این مهم می‌بایست معافیت‌های اشخاص حقوقی به شکلی اصلاح شوند تا در کنار حذف معافیت‌های غیرضرور و در نتیجه افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش اتکا به نفت، معافیت‌های مشوق تولید و رشد اقتصادی نیز در کشور تقویت شوند.
البته اقدامات خوبی هم به تازگی در حوزه مالیات صورت گرفته که از جمله آن می‌توان به کاهش فشار مالیاتی بر اقشار پایین و حقوق‌بگیران اشاره کرد. از جمله اهداف دولت چهاردهم در سال گذشته آن بود که مالیات اقشار پایین و تولیدکنندگان را کاهش دهد و در سوی مقابل از فعالیت‌های سوداگرانه و اقشار ثروتمند مالیات بیشتری بگیرد. این اقدامات در بودجه سال ۱۴۰۴ نیز مدنظر قرار گرفت.
به گفته سبحانیان نگاه سازمان امور مالیاتی فقط کسب درآمد نیست. این سازمان خودش را شریک راهبردی بخش تولید می‌داند؛ زیرا تعطیلی واحدهای تولیدی باعث کاهش درآمدهای مالیاتی خواهد شد. یکی دیگر از اقدامات دولت چهاردهم در حوزه مالیات، افزایش سطح برابری دریافت مالیات در حوزه مشاغل و حقوق بگیران است.
رئیس سازمان امور مالیاتی در پیامی به مناسبت روز ملی مالیات نوشته است: «در شرایطی که اقتصاد کشور در مسیر استقلال از درآمدهای ناپایدار و رانتی گام برمی‌دارد، نظام مالیاتی باید بیش از پیش مظهر عدالت، شفافیت، و کارآمدی باشد. این مسیر بدون همراهی و اعتماد مردم و بدون تلاش خستگی‌ناپذیر همکاران گرانقدر ما در سراسر کشور میسر نخواهد بود. در این روز پرافتخار، ضمن قدردانی از فعالین محترم اقتصادی، مؤدیان قانون‌مدار و پرتلاش و با ارج نهادن به زحمات خدمتگزاران نظام مالیاتی، بار دیگر بر تعهد خود برای اصلاح ساختارها، تحول دیجیتال، و ارتقاء فرهنگ مالیاتی تأکید می‌کنیم و در مسیر ساخت ایرانی پیشرفته، پایدار و متعادل، گام برمی‌داریم.»
انتهای پیام