بازار کار در پیچ نسلی؛ بی‌برنامگی امروز، بحران فردا
ورود نسل‌های تازه به بازار کار، انتظارات و ساختار اشتغال را متحول کرده است؛ کارشناسان هشدار می‌دهند بی‌توجهی به آموزش و کارآفرینی از سنین پایین، آینده اشتغال ایران را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند.
ورود متولدین دهه‌های ۷۰ و ۸۰ به بازار کار ایران، تحولات چشمگیری را در هرم سنی و ساختار اشتغال کشور رقم زده است. این تغییرات، تنها محدود به افزایش جمعیت فعال نیست بلکه نشان‌دهنده تفاوت در انتظارات، سبک زندگی و ارزش‌های نسلی جوانان نسبت به نسل‌های پیشین است. کارشناسان هشدار می‌دهند در صورتی که برای این تحولات برنامه‌ریزی جدی و آینده‌نگرانه انجام نشود، ایران در دو دهه آینده با بحران‌های عمیق و ساختاری در حوزه اشتغال روبه‌رو خواهد شد.
بازار کار دیگر تنها با بیکاری و دستمزد پایین مواجه نیست
تا چند سال گذشته، بیکاری و حقوق ناکافی به‌عنوان اصلی‌ترین مشکلات بازار کار ایران مطرح بود. اما امروز تحولات جمعیتی، مسئله‌ای جدید را پیش روی اقتصاد گذاشته است؛ نسلی تازه که دیگر تنها به دنبال شغل ثابت و درآمد حداقلی نیست، بلکه خواهان محیط کاری پویا، فرصت رشد فردی، امنیت شغلی و هماهنگی میان کار و سبک زندگی شخصی خود است. این تغییر نگرش، در صورت بی‌توجهی، می‌تواند چالش‌های تازه‌ای برای سیاست‌گذاران و کارفرمایان ایجاد کند.
آموزش کارآفرینی از دوران کودکی؛ تضمین آینده اشتغال
سید مالک حسینی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با اشاره به این تغییرات تأکید کرد: «انتقال دانش و مهارت به نسل جوان از همان سال‌های ابتدایی، تضمین‌کننده آینده بازار کار ایران است. اگر امروز این آموزش‌ها جدی گرفته نشود، در آینده با موجی از نیروی کار بی‌مهارت و بی‌انگیزه روبه‌رو خواهیم شد.»
او با بیان اینکه برخی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی توانسته‌اند با نوآوری و توجه به مسئولیت اجتماعی، برند خود را در بیش از ۶۰ کشور جهان عرضه کنند، افزود: «این نمونه‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در دانش‌بنیانی و خلاقیت، حتی در طراحی محصولات برای کودکان، می‌تواند زمینه‌ساز حضور موفق ایران در بازارهای جهانی باشد.»
مهارت‌آموزی هدفمند؛ فراتر از بحث کار کودکان
حسینی در ادامه توضیح داد که بر اساس قانون کار، افراد از ۱۵ سالگی می‌توانند در مشاغل غیرسخت و غیرزیان‌آور فعالیت کنند. اما این به معنای تأیید کار کودکان نیست، بلکه نشان‌دهنده ضرورت آشنایی نوجوانان با فضای کسب‌وکار و مهارت‌آموزی در کنار تحصیل است. او یادآور شد: «همان‌طور که در گذشته کودکان در ایام تابستان تجربه‌های کاری در کنار خانواده کسب می‌کردند، امروز نیز باید سازوکاری فراهم شود تا نوجوانان بتوانند مهارت‌آموزی علمی، هدفمند و متناسب با نیازهای روز داشته باشند.»
چالش‌های چندلایه بازار کار ایران
بازار کار کشور علاوه بر مشکلات سنتی مانند رکود اقتصادی، تورم، بیکاری و دستمزد ناکافی، اکنون با فشار ناشی از تغییر هرم سنی و ورود نسل جدید مواجه است. کارشناسان می‌گویند در صورت بی‌توجهی به این تغییرات، بهره‌وری کاهش یافته، مهاجرت نیروی انسانی شدت می‌گیرد و شکاف میان نسل‌ها در محیط کار عمیق‌تر خواهد شد.
لزوم تغییر در رفتار کارفرمایان
به اعتقاد حسینی، کارفرمایان نیز باید تعاملات و نگاه خود به نیروی کار جدید را تغییر دهند. نسل تازه انتظاراتی متفاوت دارد و اگر کارفرمایان نتوانند خود را با این تحولات هماهنگ کنند، نه‌تنها بهره‌وری کاهش خواهد یافت بلکه پدیده‌هایی مانند بی‌انگیزگی شغلی و مهاجرت استعدادها افزایش پیدا می‌کند.
سرمایه‌گذاری در مهارت‌های نرم و سخت
بر همین اساس، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند سیاست‌های بازار کار به سمت سرمایه‌گذاری در آموزش مهارت‌های نرم (ارتباط، خلاقیت، کار تیمی) و مهارت‌های سخت (فنی و تخصصی) حرکت کند. تقویت فرهنگ کارآفرینی، حمایت از نوآوری و فراهم‌کردن بستر رشد شرکت‌های دانش‌بنیان نیز از جمله مسیرهایی است که می‌تواند آینده بازار کار ایران را تضمین کند.
راهکارهای پیشنهادی وزارت کار
حسینی با اشاره به برنامه‌های در دست اجرا، پیشنهاد داد: «استفاده از مدل‌های مدیریتی توسعه کسب‌وکار مبتنی بر برندینگ، اجرای طرح‌های آموزشی ویژه نوجوانان، برگزاری دوره‌های تخصصی برای مربیان کارآفرینی و حمایت از شرکت‌های فعال در حوزه آموزش کودکان و نوجوانان باید در دستور کار قرار گیرد.»
به گفته او، چنین برنامه‌هایی نسل آینده را برای مواجهه با تحولات بازار کار آماده می‌سازد و در صورت غفلت، کشور طی دو دهه آینده با بحران‌های جدی روبه‌رو خواهد شد.
فرصت جمعیتی؛ تهدید بالقوه در صورت بی‌توجهی
با توجه به سهم بالای جمعیت جوان در ساختار کشور، فرصت بزرگی برای توسعه اقتصادی پیش روی ایران قرار دارد. اما اگر آموزش و مهارت‌آموزی نسل جدید به حاشیه رانده شود، این فرصت به تهدیدی بزرگ بدل خواهد شد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است که در حال طراحی برنامه‌ای جامع برای آموزش و توانمندسازی جوانان است و امیدوار است با مشارکت کارفرمایان، بخش خصوصی و نهادهای آموزشی بتواند آینده بازار کار ایران را به شکلی پایدار مدیریت کند.
* بازنویسی: تحریریه پژواک کارفرما
انتهای پیام