اختصاصی/فریاد خاموش بازار کار زیر آوار مدرک‌گرایی/آموزش مهارتی؛ شرط بقا در دنیای رقابتی امروز

غلامحسین محمدی اخیرا در گفت و گویی به داده‌های منتشر شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، اشاره کرده و گفته است «از هر دو نفر جویای کار، یک نفر دچار«فقر یا کسر مهارت» است و نزدیک به ۴۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در ایران یا بیکار یا شغلی غیرمرتبط با رشته خود دارند و بیش از ۳۰ درصد آموزش‌ها در کل زیست بوم آموزشی بر اساس اولویت‌های بازار نیست که این داده ها نشان می‌دهد که یکی از عوامل آن ناهماهنگی آموزش عالی با نیاز بازار کار است».

مدرک‌گرایی؛ سرطان پنهان اقتصاد و فرهنگ

فرهنگ عمومی ایران هنوز «مدرک» را معادل «موفقیت» می‌داند. این در حالی است که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در پیام سال ۲۰۲۳ به مناسبت روز جهانی مهارت جوانان گفته بود، تحصیلات دانشگاهی ضروری است، اما کافی نیست و کشورها باید سرمایه‌گذاری دآموزش مهارتی را در اولویت قرار دهند تا جوانان نه تنها تحصیل‌کرده، بلکه شایسته و توانمند شوند.

پرواز تکنولوژی، خزش آموزش

روند جهانی اشتغال نشان می‌دهد که مهارت‌های فناورانه، از هوش مصنوعی تا امنیت سایبری، در صدر تقاضای بازار کار قرار دارند. اما در ایران، مطابق گزارش شورای عالی آموزش و پرورش، بیش از ۶۰ درصد برنامه‌های درسی هنرستان‌ها، نیازمند بازنگری و به‌روزرسانی جدی هستند تا بتوانند با تحولات فناوری همگام شوند.

مشارکت بخش خصوصی؛ راه نجات یا شعار؟

به گفته رئیس سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای کشور، ۱۳۰ مرکز برای واگذاری به بخش خصوصی معرفی شده است.

غلامحسین محمدی در این باره گفته است: «قرار نیست فقط دولت آموزش بدهد، صنوف، اتاق‌های بازرگانی و انجمن‌ها باید در تربیت نیروی ماهر نقش اصلی را بازی کنند. ما زیرساخت می‌دهیم، آن‌ها نیاز بازار را می‌دانند.»

اما کارشناسان نسبت به اجرای ناقص این مدل هشدار داده‌اند، فریبا علوی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه آموزش‌های فنی، در گفتگو با همشهری هشدار داد: اگر واگذاری به بخش خصوصی بدون نظارت، استانداردسازی و شفافیت انجام شود، می‌تواند به مدرک‌فروشی و تضعیف کیفیت آموزشی منجر شود.

مهارت‌آموزی؛ ابزار قدرت ملی در عصر رقابت

به گفته بانک جهانی، کشورهایی مانند هند، فیلیپین و ویتنام با سرمایه‌گذاری گسترده در آموزش‌های مهارتی، توانسته‌اند سهم بزرگی از بازار جهانی خدمات و فناوری را به دست بگیرند. در گزارشی از سال ۲۰۲۲ آمده: کشورهایی که به‌جای تمرکز صرف بر مدرک دانشگاهی، بر تربیت نیروی کار ماهر متمرکز شده‌اند، نه‌تنها نرخ بیکاری پایین‌تری دارند، بلکه قدرت رقابت بین‌المللی بالاتری نیز کسب کرده‌اند.

آینده بدون مهارت، توسعه در معرض تهدید

اگر نظام آموزشی ایران به‌ویژه در بخش مهارت‌آموزی، نتواند خودش را با نیازهای واقعی بازار کار و تحولات جهانی هماهنگ کند، نه‌تنها شاهد بیکاری گسترده‌تر خواهیم بود، بلکه آینده تولید و توسعه کشور نیز در معرض تهدید قرار می‌گیرد، آموزش مهارتی دیگر گزینه‌ی دوم نیست؛ بلکه شرط بقا در دنیای رقابتی امروز است.